مقاله زلزله ایران

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله زلزله ایران دارای ۲۵ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله زلزله ایران  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله زلزله ایران،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله زلزله ایران :

مـقـدمــه
زلزله از پدیدهای طبیعی است که درطول تاریخ حیات بشر بارها انسان را به وحشت انداخته و باعث تخریب شهرها وروستاهای زیاد همراه باتلفات انسانی شدید و داغ دار نمودن انسان بوده است . به گونه ای که انسان چون خود را در مقابل آن عاجز ودرمانده دیده ، آن را به پدیده های ماوراء طبیعت و خشم خدایان برانسان دانسته است .
دراین سال های اخیر شایعات زیادی مبنی براتفاق زلزله در برخی شهرها ازحمله درتهران ورد زبان هر کسی گشت ونگرانی های را ایجاد نمود. از طرف دیگر لرزش های گاه به گاه تهران این شایعات را تقویت می نمود .
در هر صورت این خطر، با توجه سابقه تاریخی زلزله تهران و مناطق اطراف و دوره بازگشت زلزله های بزرگ ، تهران را تهدید می کند .
هرکسی بنا به موقعیت خود موظف است تا بکوشد با این پدیده وراههای موثر در کاهش تلفات وخسارات ناشی از آن آشنا گردد وبه دیگران نیز آنهارا بیاموزد . لذا با توجه به این مطلب وشایعاتی که رواج یافت تلاش نمودم تا درحد توان آموخته ها واطلاعات خودرا به دانش آموزان خود بیاموزم که نتیجه ان تهیه این جزوه پیش رو شد .
در تهیه این نوشته از منابع وماخذ کتابخانه ای ومنابع اینترنتی و تجربیات آموزشی خود استفاده نموده ام که در پایان جهت آشنایی واستفاده این منابع ذکر شده است.

تعریف زلزله
برای شناخت هر پدیده ای درجهان واقع لازم است ابتداازآن تعریف مناسب ونسبتاً جامعی داشته باشیم ، چرا که بدون دانستن تعریفی مناسب ازآن نمی توان به کنه پدیده پی برد وآن رابه خوبی درک نمود.
مردم عامی درکلامی ساده زلزله راحرکت ناگهانی زمین ناشی ازخشم نیروهای ماوراء الطبیعه وخدایان می دانند که بر بندگان عاصی وعصیــــــانگر خودکه نافرمانی خداخود را نموده ومرتکب گناهان زیادی شده اند می داننــد .
اگر چه امروزه با گسترش دانش تجربی این تعریف در زمره اباطیل وخرافات قرارگرفته ،ولی هنوز در جوامع ومردم کم دانش وجاهل مورد قبول است.
درفرهنگ تک جلدی عمید زلزله را با فتح حروف‌‌ ‍‍‍‍‎‏« زَ» و « لَ » یعنی زَلزلَه برخلاف آنچه در زبان عامه مردم رایج است ، آورده ومی نویسید :
« زمین لرزه ، لرزش وجنبش شدید ویا خفیف قشر کره زمین که به نقصان درجه حرارت مواد مرکزی واحداث چین خوردگی وفشار یادر اثر انفجارهــای آتشفشانی بوقوع می رسد .»
در فرهنگ جغرافیا تالیف پریدخت فشارکی وهمچنین در فـــــرهــــنـگ جغرافیائی تالیف مهدی مومنی تعریفی مشابه هم به گونه زیر ارائه شده است:
«جنبش یا تکان پوسته زمین که به صورت طبیعی ناشی از زیر پوسته زمین است بعضی وقتها زلزله باعث تغییراتی در سطح زمین می شود ، اما اغلب زیان بوجود آمده ناشی ازتکان ها فقط محسوس است وممکن است زلزله بوسیلــــه یک انفجار آتشفشانی بوجود آید. زلزله در حقیقت در بیشتر نواحی آتشفشانی امری عادی است واغلب قبل ویا همزمان با انفجار اتفاق می افتد . اصل زلزلـــه تکتونیکی است واحتمالاً وجود یک شکست لازمه آن است . موجهای زلزلـــه دست کم در سه جهت اتفاق می افتد ودر یک مسافت قابل ملاحظه از مکــــان اصلی بطور جداگانه حس می شوند . وقتی امواج زلزله ازمکانی می گـــــــذرد زمین وساختمانها می لرزند وبه جلووعقب می روند .بالاترین زیان ناشی اززلزله همیشه در مرکز زلزله یعنی جائی که حرکت بالاوپائین است نیست امـــــــــا در مکانــــهائی که موجهای زلزله بصورت مایل به سطح می رسد ونزدیک مرکــز زلزلــــه باشند دارای بالاترین زیان می باشند .یک زلزله شدید معمولاً بوســـیله یکسری دیــــگر ازتکانها همراه می شود .زلزله ای که که در نزدیک یازیردریا اتفاق مـــــی افتد سبب حرکات شدیدآبها شده وبعضی وقتها امواج بــــــزرگی ازآن ناشی مـــی شود ودر مسافت زیاد این امواج ادامه پیــــدا می کنند وگاهگاهی باعث تلفات جــبران ناپذیر ومرگ ومیرمی شوند .طغیان نواحی ساحلی بیشتراز خود زلزلـــه بــــاعث خسارت می شوند ، در نواحی آتشفشانی زلزله عملاً هر روز اتفاق می افتـــد. به عنوان مثال در هاوائی هرساله صدهاتکانهای کوچک ثبت می شوند .»
درفرهنگ گیتا شناسی تالیف عباس جعفری آمده است:
«جنبش سریع ومحسوسی که درنتیجه جابجائی ویا جایگیری تخته سنگهای زیر پوسته زمین پدید می آید،در نتیجه این جنبش یـــــــک سری لرزش های موجی شکل پدید می آیدوگاه تغییرات ارتفاعی پوسته زمین راباعث می گرددواغلب ضایعات وزیان های جانی وفراوانی ازخود برجا میگذارد.زمین لرزه بیشتر مخصوص نواحی آتشفشانی بوده وگاه باخروش وفوران کوههای آتشفشانی همراه می گرددودرحالات شدیدشکستهاوبریدگیهای مهم ومشخص درروی پوسته زمین از خــودبجای میگذارد.غالب زمین لرزه ها حداقل با سه نوع موج لرزاننده همراه است .در مرکز وقوع زمین لرزه سه موج مزبور بطور همزمان اثرگذارده و ساختمانهاوتأسیسات واقع دراین منطقه را با نوسان های شدید به عقب و جلوومی برد و حد اکثر خسارت و زیان در محلی که امواج مزبور بطور مورب به سطح زمین می رسندوارد می سازد;..»
محمود صداقت درکتاب“ زمین شناسی برای جغرافیا ” تعریفی بدینگونه ارائه می دهد:
«زمین لرزه عبارت است ازحرکات ولرزش های ناگهانی و گذرا در زمین که از ناحیه محدودی منشأ می گیرد و ازآنجا درتمام جهات منتشر می شوند.»
در کتاب فیزیکال جئوگرافی [۱] آمده است:
«زلزله یکسری ازتکانها ولرزشهای ناگهانی که از آزاد شدن فشار در طول گسل های فعال ودر مناطق آتشفشانی فعال ناشی می شود.تکانها ولرزشهای سطح زمین که در ارتباط با حرکات پوسته زمین در زیر زمین می باشد.»
در فرهنگ آکسفورد آمده است:
«حرکات ناگهانی وشدید سطح زمین.»
از تعاریف ذکر شده در فوق ومنابع دیگر می توان برداشت زیر را نمود:
«زلزله عبارت از حرکات و ارتعاشات نا گهانی سطخ زمین ناشی از شکسته شدن سنگهای پوسته زمین و رها شدن انرژی ذخیره شده در آنها است که در صورت شدت زیاد در مراکز انسانی موجب خسارتهاوزیانهای فراوان می شود.»
زلزله از یکطرف موجب شکسته شدن و جابجائی بین توده های سنگی پوسته زمین می شود و ازطرف دیگر همین جابجائی و شکسته شدن منجر به ایجاد امواج و انتشار در درون زمین می شود ، مانند انداختن قطعه سنگی در حوض یا دریاچه که منجر به ایجاد امواجی می شود.
زلزله مانند شکسته شدن قطعه چوب خشک شده ای می ماند که از یکطرف موجب گسیخته شدن چوب و از طرف دیگر موجب انتشار امواج در اطراف خود می شود.

توزیع جغرافیایی زلزله ها

۱- کمر بند چین خورده آلپ – هیمالیا : جائی که پوسته آسیا – اروپا به صفحه افریقا – هند برخورد می کند .در کشورهای ایتالیا ، یونان ، ترکیه ، ایران ، شمال هند …..
گمر بند اطراف اقیانوس آرام : جائی که صفحه اقیانوس آرام به صفحه قاره آسیا – اروپا ـ امریکای جنوبی ـ استرالیا و امریکای شمالی برخورد می کند. در این ناحیه از کامچاتکا تا هکایدو شدیدترین زلزله ها اتفاق می افتد . عمق کانون زلزله در این منطقه به حدود ۶۰ کیلومتر می رسد وامواج تسونامی در اثر زلزله دراین منطقه ایجاد می شود.
شکل ۵ پراکندگی زلزله ها

۲- کمربند میانی اقیانوس اطلس : جائی که صفحه اقیانوس اطلس در حال گسترش است این زلزله ها نسبتاً ملایم وآرامش مردم را چندان بهم نمی زند.به استثنای گودالهای اقیانوسی کانون زمین لرزه ها در عمق ۵۰ کیلومتری پوسته زمین است . در گودالهای اقیانوسی کانون زلزله ها در عمق ۳۰۰ تا ۷۰۰ کیلومتر مشاهده شده است جائی که به صفحه ای موربی بنام “ سطح بنیوف ” [۹] وجود دارد.البته زلزله ها در طول گسل ها ی تغییرشکل دهنده ( جائی که صفحه ها درامتداد هم می لغزند )نیز وجود دارند مثل زلزله ای که در طول گسل سن اندریاس اتفاق افتاد .‌ (سان فرانسیسکو ۱۹۰۶ )

مناطق زلزله خیز محل تراکم انسان وفعالیت هایش
بااینکه مناطق عمده زلزله خیز روی زمین توسط متخصصان مشخص شده اندویا از دوره های باستانی وتاریخی مشخص بوده اند.ولی هنوز محل فعالیت وتراکم بشراست.؟ شهرهای زیادی بوده اند که که بارها توسط زلزله ها ی ویرانگر کاملاً تخریب شده اند ولی همانند انسان زخمی ومجروح به مداوای خود پرداخته اند ومجدداً جان تازه ای در قالب دمیده اند وحیات وفعالیت خودرا دوباره ازسرگرفته اند ، براستی چرا.؟ مگر انسان نمی تواند آنجا را ترک ودر جای دیگری ماوی گیرد.؟
تقریباً می توان گفت ۹۹۹ درصد از زلزله ها ی دنیارا مناطق شناخته فعلی رخ می دهد . ولی در هرحالاآیا می توان یا باید این مناطق را تخلیه نمود .؟آیا چین وپکن ، سانفرانسیسکو ، ساحل شیلی ، فیلی پین را باید وژاپن را بایدتخلیه نمود .؟
مناطق مرزی صفحات پر حادثه ترین مناطق پوسته زمین محسوب‌‌‌‌‌‌‌‌‌ می شوند این مناطق در حد بین اقیانوس ، دریا یا قاره هستند وبسیاری از دریا ها این حالت را دارند . وازآبرفتهای حاصلخیز وحالت بندری مناسب برخوردارند ، یا به علت پایکوهی بودن ورودخانه های مناسب ویا خاک های مناسب وحاصلخیز از دلایلی است که این مناطق معمولاً برای سکونت وفعالیت برگزیده شده اند .با ایجاد نقشه های خطر می توان مراکزی که خطر کمتریا بیشترین خطررا دارند مشخص نمود ومحل گسل های فعال و زلزله خیز را مشخص نمود .این نقشه ها می تواند مردم راوادار کند تا ساختمانهای خود را مطابق استانداردها و اصول فنی وعلمی بسازند و احتیاط های لازم را بنمایندوآموزش های لازم را ببینند. ایستگاههای مناسب را نصب تا در صورت اعلام خطر آمادگی لازم را کسب نمایند .اولین مرحله جهت کسب آمادگی شناختن و آموختن زلزله است .

زلزله درایران
می دانیم ایران روی یکی ازکمربندهای فعال زلزله خیز جهان قرار گرفته است و هر ازگاهی یک بار زلزله ای ویران کننده نقاطی از کشور را می لرزاند . ( زلزله طبس ۵۷ ، بویین زهرا ۴۱ ، خراسان ۴۷ ، ورودبار منجیل……)
همانطور که در قبل گفته شدکمربند آلپ ـ هیمالیا محل برخورد قاره های افریقا ( گتدوانا ) با اوراسیا است . این کمربند یکی از مراکز زلزله خیز دنیا محسوب می شود که بیشتر زلزله های از نوع کم عمق بوده است.
صفحه ایران از جانب دو صفحه اوراسیا و عربستان تحت فشار است . بنا به نظر متخصصان پوسته ای عربستان سالانه به میزان ۵ سانتیمتر به سمت فلات ایران حرکت می کند .درنتـــــــیجه فشار دوصفحه ازشمال و جنوب مقدار زیادی انرژی در پوسته ایران جمــع می شود که به صورت زلزله های کوچک وبزرگ و متوسط هر ازچند گاهی آزادمی شود .
کشور پهناور ایران از نظر زلزله خیزی به چهار منطقه تقسیم می شود:
۱- کمربند چین خورده زاگرس :
این کمربند شامل نواحی غرب وجنوبعرب از زلزله خیزترین منطقه ای ایران است . زلزله ها بیشتر از نوع خفیف ومتوسط و گاهی هم از نوع شدید است . ( زلزله سیلاخور فارسینج )
۲- ناحیه ی البرز :
محدوده این قسمت ازقفقاز تا شمال خراسان رادر برمی گیرد . نوع زلزله ها بیشتر ازنوع بزرگ ومخرب است که تعدادآنها کمتر ودوره آرامش آن طولانیتر است . ( رودبار منجیل )
۳- نواحی مرکزی وشرق ایران :
شامل قسمتهای مرکزی وشرق وشرق مرکزی ایرن است .قابلیت ایجاد زمین لرزه های بزرگ در این ناحیه وجود دارد. ( طبس ۱۳۵۷، دشت یباض ۱۳۴۷ )
۴- ناحیه آذربایجان :
دراین ناحیه خطر بالقوه زلزله زیاد است زیرا گسله های فراوان وفعالی وجود داردهمچنین به علت کوههای آتشفشا ن سهند ، سبلان که درایجاد بعضی زلزله ها می توانند نقش داشته باشند .
مناطق یک ودو و چهار از مراکز آباد وحاصلخیز کشور وهمینگونه محل اسکان زیاد جمعیت می باشد .لذا وجود هرزلزله در این منطقه همراه با خسارات وتلفات زیادی است چنانکه دررودبار منجیل بیش از ۳۰۰۰۰ نفر جان باختند.
با کمی دقت در نقشه های پراکندگی شهرها وروستاها وبا نقشه های تراکم جمعیت ومقایسه آنها با نقشه های طبیعی ایران به خوبی می توان ذریافت که بیشترشهرها وروستاهای ایران در پای کوههاودامنه ها وجوددارد.چراکه اولاً آبهای سطحی ورودخانه ها ازکوههاسرچشمه می گیرند .ثانیاً خاکهای این نواحی حاصلخیز است . ثالثاً وجود چشمه ها یی که بیشتر بدلیل شکستگیها ظاهر شده اندوموجب جذب جمعیت شده اند . وجود آبهای زیرزمینی که درمخروط افکنه ها و سردشتها وجود دارد ،لذا محل مناسبی جهت ایجاد آبادیها وروستاها وشهرها بوده است .در عین حال فاصله این مراکزبا قله ها ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر است وچون بسیاری ازگسل ها از بلندیها می گذرد وازآنجا که خطر بالقوه ایجادزلزله دراین گسل ها زیاد است ، لذا می توان در یافت که فاصله شهرها ی ایران تا مراکز زلزله هابسیار کم است .
ازبررسی آماری زلزله های ایران متوجه می شویم در یک قرن گذشته بیش از ۸۵ زلزله مخرب رخ داده است که ۳۶ زلزله از این تعدادبا بزرگی بالای ۶ ریشتر بوده است . بطور متوسط در ایران هر ۵ سال یک زلزله شدید رخ داده است.
با توجه به نقشه پهنه بندی خطر نسبی زلزله در ایران سطح کشور را می توان از نظر زلزله خیزی این گونه تقسیم کرد :
۱- مناطق با خطر بسیار بالا یک درصد
۲- مناطق با خطربالا نزدیک به ۸ در صد
۳- مناطق با خطر نسبتاً بالا ۲۷ درصد
۴- مناطق با خطر متوسط ۳۱ درصد
۵- مناطق با خطر نسبتاً پایین ۲۲ درصد
۶- مناطق با خطر پائین ۱۱ درصد

وضعیت پهنه بندی شهر جمعیت
تعداد درصد جمعیت درصد
پهنه ی بندی با خطربالا
پهنه ی با خطر بالا
پهنه ی با خطرنسبتاً بلند
پهنه بندی با خطر متوسط
پهنه ی با خطر نسبتاً پایین
پهنه ی با خطر پایین
نا مشخص
مجموع ۸
۹۶
۱۷۰
۱۳۵
۱۰۰
۳۳
۷۰
۶۱۲
۱۳
۱۵۷
۲۷۸
۲۲۱
۱۶۳
۵۴
۱۱۴
۱۰۰ ۱۲۵۴۳۶۵
۴۱۳۷۱۵۶
۱۳۰۹۳۸۴۱
۹۵۰۰۶۲۸
۵۴۲۹۸۶۰
۲۶۹۷۵۵۲
۱۰۲۰۷۱۴
۳۷۱۳۴۱۱۶ ۳۳۸
۱۱۱۴
۳۵۲۶
۲۵۵۸
۱۴۶۲
۷۲۶
۲۷۵
۱۰۰

( جدول ۵ وضعیت پراکندگی شهرها وجمعیت شهری در پهنه های مختلف خطر زلزله )
متوجه می شویم که بیش از یک سوم ایران با خطر نسبی متوسط و یک سوم با خطر نسبی متوسط ویک سوم با باخطرنسبی پایین ازمتوسط مواجهه اند.
از مجموع ۸۳ شهر ایران که بیش از ۷۵ هزار نفر جمعیت دارند مردم ۳۳ شهر در پهنه های با خطر بسیاربالا ، ونسبتاً بالا زندگی می کنند .تهران در پهنه ی با خطر نسبتاًبالا قراردارد در ایران قدیمی ترین زلزله ای که ثبت شده مربوط به شهر ری بوده است که درسده ی چهارم پیش از میلاد این منطقه را تخریب کرده است .
شدیدترین زلزله که درطول قرن گذشته در ایران رخ داده مربوط به زلزله طبس ۱۳۵۷ بوده با بزرگی ۷۷ درجه بوده است و ۱۹۶۰۰ نفر کشته شده اند.
زلزله ای رودبار منجیل در سال ۱۳۶۹با بزرگی ۷۳ ریشتر که بیش از ۳۵۰۰۰را تلف کرد بعلاوه خسارتهای اقتصادی ،اجتماعی وروانی زیادی برجای گذاشت .
خسارات زیاد وتلفات زیاد ناشی از زلزله های را می توان به چند دلیل دانست:
۱- ضعف ها وکاستی های سازه ای وعوامل مربوط به آن
۲- کانون زلزله های ایران بدلیل ساز وکار وقوع زلزله در عمقق کمی از سطح زمین ( ۱۰ تا ۲۰ کیلو متری ) قرار داشته که انرژی زیادی را به سطح زمین می رساند و موجب تحریق می شود.
۳- در ایران بازگشت زلزله های بزرگ نسبتاًطولانی است و موجب ذخیره انرژی زیاد می شود . درنتیجه چند سال بعد از زلزله ها شهرها باسازی می شوند هرچند در بدو امر ممکن است رعایت نکات فنی بشود اما دردرازمدت رعایت نکات فنی با سهل انگاری روبرو می شود.درنتیجه در زلزله ای بعدی خسارات زیادی از آن ناشی می گردد .

زلزله خطری برای تهران
موقعیت تهران در پایکوه رسته البرز یهنی واقع شدن برروی کمر بند زلزله خیز آلپ – هیمالیا از یک طرف و از طرف دیگر وجود گسل های طولی فراوان در لایه های آبرفتی دامنه البرز که براثر آزمایش های ژئوتکنیک ثابت شده است وهمینگونه وجود زلزله های تاریخی ازگذشته های بسیار دور تابه حال چند بارتکرار شده وخسارات وتلفات زیادی برجای گذاشته چنانکه اولین زلزله ثبت شده در ری بوده است وحتی لغت ری که درزبان یونانی رگه ، راگا ، رکس گفته شده به معنای زیر ورو شدن است ونام روستایی بنام بومهن که در فارسی به معنای حرکت زمین می باشد ، همه شاهدی دال بر زلزله خیز بودن تهران دارد .؟ این همان چیزی است در سال های اخیر شایعاتی مبنی براتفاق افتادن زلزله در مقطع زمانی خاصی همه مردم را هراسان کرده است.؟ اگر چه انسان بواسطه ضعف و فراموشکاری خود سریع ازهمه چیز غافل می شود وهمه چیزرا فراموش می کند.
مطالعات زمین شناسی نشان می دهد که گسل شمال تهران ، گسل نیاوران و مجموعه گسل های ری ازمهمترین گسل های فعال هستند که قادرند چند سانتی متر تا چند متر حرکت کنند.