مقاله عوامل تربیت عاطفی فرزندان در خانواده؛ برگرفته از احادیث

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 مقاله عوامل تربیت عاطفی فرزندان در خانواده؛ برگرفته از احادیث دارای ۳۵ صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله عوامل تربیت عاطفی فرزندان در خانواده؛ برگرفته از احادیث  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله عوامل تربیت عاطفی فرزندان در خانواده؛ برگرفته از احادیث

چکیده  
مقدمه  
پیشینه پژوهش  
روش پژوهش  
عوامل تربیت عاطفی فرزندان در خانواده  
الف) همسویی بینشها و باورهای مذهبی  
ب) اندیشه از خود دانستن وجود فرزند  
پ) انساندوستی  
ت) محبت  
ث) خوشرویی  
ج) تکریم و احترام متقابل  
چ) حسن ظن (مثبتنگری)  
ح) عفو و بخشش  
خ) نیکی در برابر بدیها  
د) یار و غمخوار و مایه نشاط بودن  
ذ) هدیه دادن  
ر) هماهنگی میان گفتار و رفتار  
ز) ابراز عواطف مثبت  
س) توجه به امنیت روانی  
ش) الگودهی  
بحث و تفسیر  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله عوامل تربیت عاطفی فرزندان در خانواده؛ برگرفته از احادیث

تمیمی آمدی، عبدالواحدبن­محمد (۱۳۷۳)، غرر الحکم و دررالکلم، ترجمه محمد خوانساری، تهران، دانشگاه تهران

احمدی، محمدرضا، مبانی روان شناختی ارتباط مؤثر والدین با فرزندان در محیط خانواده(۱۳۸۵)، معرفت، ش۱۰۴، ص ۱۸ـ۲۵

ـــــ ، نقش صله رحم در بهداشت روانی(۱۳۸۰)، معرفت، ش۴۸، ص ۲۹- ۳۷

اسماعیلییزدی، عباس (۱۳۸۵)، فرهنگ تربیت، چ دوم، قم، مسجد مقدس جمکران

انصاریان، حسین (۱۳۸۹)، نظام خانواده در اسلام، چ شصت و نهم، تهران، ام­ابیها

برنشتاین، اچ فلیپ (۱۳۷۷)، شناخت ودرمان اختلالهای زناشویی(زناشویی درمانی)، ترجمه حمیدرضا سهرابی، تهران، رسا

پاینده، ابوالقاسم (۱۳۶۴)، نهج الفصاحه(با ترجمه فارسی)، تهران، جاویدان

پناهی، علی احمد، احمدحسین شریفی،بایستههای اخلاقی همسران و نقش آن در تربیت فرزندان(۱۳۸۸)، معرفت اخلاقی، ش۱، ص ۱۱۹- ۱۴۲

حرّانی، حسن بن علی (۱۴۰۴ق)، تحف العقول عن آل الرسول، تحقیق علیاکبر غفاری، با ترجمه فارسی، تهران، اسلامیه

حرعاملی، محمدبن حسن (۱۴۱۲ق)، وسائل الشیعه، بیروت، آل البیت

حسینی، داود (۱۳۸۸)، روابط سالم در خانواده، چ یازدهم، قم، بوستان کتاب

حسین زاده، علی (۱۳۸۸)، همسران سازگار، راههای سازگاری، چ سوم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

حسینیا، احمد (۱۳۸۰)، بهداشت روانی ازدواج و همسرداری، تهران، مفید

حیدری، مجتبی (۱۳۸۷)، دینداری و رضامندی خانوادگی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

دهخدا، علی اکبر (۱۳۷۳)، لغت نامه، تهران، دانشگاه تهران

دیویس، کنث (۱۳۸۸)، خانواده، راهنمای مفاهیم و فنون برای متخصص یاوری، ترجمه فرشاد بهاری، تهران، تزکیه

ریچموند، ویرجینیایی (۱۳۸۷)، رفتار غیر کلامی در روابط میان فردی، ترجمه: فاطمه سادات موسوی و ژیلا عبدالله پور، تهران، دانژه

سادات، محمدعلی (۱۳۸۸)، راهنمای پدران و مادران، تهران، دفتر نشرفرهنگ اسلامی

سامانی، سیامک؛ رضویه، اصغر، رابطه همبستگی خانواده و استقلال عاطفی با مشکلات عاطفی(۱۳۸۶) ، سلامت روانشناختی،  ش۱، ص۳۰ – ۳۷

سپاه منصور، مژگان و همکاران، ادراک دلبستگی کودکی، دلبستگی بزرگسال و دلبستگی به خدا، روانشناسی تحولی(۱۳۸۷)، روانشناسان ایرانی، ش۱۵، ص ۲۵۳ – ۲۶۵

سید رضی (۱۳۸۷)، نهج البلاغه، ترجمه محمددشتی، قم، جمال

شریف قریشی، باقر (۱۳۶۲)، نظام تربیت اسلام، تهران، فجر

صافی، احمد (۱۳۸۸)، مدیریت و اقتصاد در خانواده، تهران، انجمن اولیا و مربیان

صمدی، معصومه، منیره رضایی، بررسی نقش تربیتی خانواده در نظام تربیت رسمی و عمومی از دیدگاه علم و دین(۱۳۹۰)، پژوهش در مسائل تعیم و تربیت اسلامی، ش۱۲، ص ۹۵ – ۱۱۷

ضیایی، زهرا؛ ضیایی، خدیجه (۱۳۹۰)، تأثیر روابط سالم والدین بر تربیت دینی فرزندان، طهورا(مطالعات زنان و خانواده)، سال چهارم، ش۱۰، ص ۴۱ – ۷۰

طبرسی، فضل بن حسن (۱۴۱۴ق)، مکارم الاخلاق، تحقیق علاء آل جعفر، قم، اسلامی

عسگری فر، حسین (۱۳۸۰)، نقش بهداشت روان در ازدواج، زندگی زناشویی و طلاق، تهران، گفتگو

فتال نیشابوری، محمدابن احمد (۱۳۷۵)، روضه الواعضین و بصیره المتعلمین، قم، رضی

فرهادیان، رضا (۱۳۸۸)، تربیت برتر، آن چه والدین و معلمان باید بدانند، چ هفتم، قم، بوستان کتاب

فرجاد، محمد حسین (۱۳۷۲)، آسیب شناسی اجتماعی خانواده و طلاق، تهران، بدر

فقیهی، علی نقی (۱۳۹۲)، تربیت جنسی، مبانی، اصول و روشها از منظر قرآن و حدیث، چ هفتم، قم، دارالحدیث

فقیهی، علی نقی و همکاران، راهکارهای تربیتی زمینه ساز ظهور؛ برگرفته از احادیث(۱۳۹۲)، مشرق موعود، ش ۲۶، ص ۶۵ – ۸۹

فلاح رفیع، علی، روش شناسی الگو در انتقال ارزشها (۱۳۹۱)، اسلام و پژوهشهای تربیتی، ش۲، ص ۳۳ – ۵۷

قائمی امیری، علی (۱۳۸۳)، خانواده و مسائل همسران، چ سیزدهم، تهران، امیری

کاشفی، محمدرضا، (۱۳۸۸)، آیین مهرورزی، چ هفتم، قم، بوستان کتاب

کامران، فریدون، نقش عدم همدلی والدین بر بزهکاری نوجوانان (۱۳۸۴)، جامعه شناسی، ش۴، ص ۱۰۵- ۱۱۶

کلینی، محمدبن یعقوب (۱۳۴۴)، اصول کافی، تهران، علمیه اسلامیه

کلینکه، کریس. ال (۱۳۸۰)، مهارتهای زندگی، ترجمه شهرام محمد خانی، تهران، اسپند

گلدارد، دیوید (۱۳۹۰)، مفاهیم و مباحث تخصصی در مشاوره، آموزش و کاربرد مهارتهای خرد در مشاوره، ترجمه سیمین حسینیان، چ چهاردهم، تهران، دیدار

مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳ق)، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء

مصباح، محمدتقی (۱۳۸۷)، اخلاق در قرآن، تحقیق و نگارش محمدحسین اسکندری، چ ششم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

ملکی، حسن (۱۳۸۵)، چگونه با تفاهم زندگی کنیم(برای زوجهای جوان و خانواده ها)، چ سوم، زنجان، نیکان

موسوی زنجانرودی، مجتبی (۱۳۷۷)، تربیت مذهبی کودک، چ دوم، قم، میثم تمار

میرزابیگی، حسنعلی (۱۳۸۷)، خانواده و امام خمینی(ره)، قم، فراگفت

میناگر، عبدالرضا (۱۳۹۰)، اخلاق و تربیت اسلامی، چ پنجم، قم، ابتکاردانش

نعمانی، محمدبن­ابراهیم (۱۳۷۶)، الغیبه، ترجمه علیاکبر غفاری، تهران، مکتبه الصدوق

نوابی­نژاد، شکوه (۱۳۷۵)، سه گفتار درباره راهنمایی تربیت فرزندان، چ ششم، تهران، انجمن اولیاء و مربیان

نوری­طبرسی، حسین (۱۴۰۸ق)، مستدرک الوسائل و مستبط المسائل، بیروت، آل البیت لاحیاء التراث

نیک نژادی، فرزانه و همکاران، تأثیر آموزش روشهای تربیتی براساس دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی بر تغییر نگرش مادران در تربیت فرزندان (۱۳۸۶)، پژوهش در برنامه ریزی درسی، ش۱۴، ص ۲۳ – ۴۲

یوسفیان، نعمت­الله (۱۳۸۶)، تربیت دینی، قم، زمزم هدایت

Adkins,K.L (2003), Predicting Self-esteem Based On Perceived Parental Favoritism And Birth Order.Retrieved Novamber 11,2006,

Bandura, A. (1977). Social Learning Theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall

Becker,H & Epstein,J (1993), Parent Invoivment:A Survey Of Teacher Practic.The Elementtary School Journal,83,85-

Brown,B & Francis,S (1993), Participation In

School:Perception Of Self & Family.Adolescence,28,383-

Canter,K.A.(2002).Defemining The Effects On Parental Attitudes And Parenting Styles Towards Child Rearing After Particpation IN a Rural Parenting Program.Retrived September 18.2006,

Eisenberg,N & Losoya,S (1997), Emotionl Responding:Regulation, Social Correlates & Soilcialization(pp129-162)New York:Basic Book

Hendrson,A.T., And N.Berla (1994), A New Generation Of Evidence:The Family Is Critical To Student Achievement.Washington,DC:National Committee For Citizens In Education.ERIC Document Reproduction Service No.ED

Moor,K.A.Guzman.L.Hair,Elizabeth.Lippman,Laura & Garrett,Sarah (2004), Parent-teen Relationships And Interaction.Retrived Februray

Vincent,C & Tom,L (2000), Hom-School Relationship:The Swarning Of Disciplinary Mechanism,In Ball,S.J.Sociology Of Education:Major Themes.London:Routledge Palmer

چکیده

روابط عاطفی میان والدین در خانواده، که مهمترین نهاد تربیتی جامعه و نخستین آموزشگاه فرد شمرده میشود، اثرگذارترین عامل حرکت مطلوب فرزندان برای انتخاب سبک و شیوه زندگی اسلامی است. این پژوهش به بررسی تعدادی از عوامل عاطفی تربیت فرزندان در خانواده میپردازد. روش انجام پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است. به منظور گردآوری دادههای لازم برای دستیابی به اهداف پژوهش، متون حدیثی موجود و مرتبط با موضوع پژوهش با استفاده از فرمهای فیشبرداری از منابع، گردآوری شده، با شیوه کیفی به تحلیل آنها پرداخته است. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که عواملی چون: همسویی بینشها و باورهای مذهبی، اندیشه از خود دانستن وجود فرزند، انساندوستی، محبت، خوشرویی، تکریم و احترام متقابل، حسن ظن (مثبتنگری)، عفو و بخشش، نیکی در برابر بدیها، یار و غمخوار و مایه نشاط بودن، هدیه دادن، هماهنگی میان گفتار و رفتار، ابراز عواطف مثبت، توجه به امنیت روانی و الگودهی، از جمله عوامل تربیت عاطفی فرزندان در نهاد خانوادهاند که در آموزههای معصومان(ع) بر آنها تأکید شده است

کلیدواژه ها: عوامل روانشناختی، خانواده، تربیت عاطفی، فرزندان، احادیث.

مقدمه

پیریزی تربیت مبتنی بر رهنمودهای اسلام که بر پایه فطرت و حرکت به سوی فضیلت و کمال است، در محیط خانواده امکانپذیر است؛ زیرا خانواده مناسبترین نظام برای تأمین امنیت و آرامش روانی اعضا، پرورش نسل جدید، اجتماعی کردن، برآورده ساختن نیازهای عاطفی افراد و تربیت فرزندان شمرده شده، سهم بسیار ارزندهای در بنای تمدن انسانی و اسلامی دارد (شریف قریشی، ۱۳۶۲، ص ۱۵). از ملزومات اساسی برای نایل شدن به این کارکرد مهم، سلامت خانواده است. ازجمله ویژگی و ملزومات عمده خانواده سالم، داشتن روابط عاطفی زن و شوهر با همدیگر است. در این روابط زن و شوهر دوستی خودشان را نسبت به هم براساس آموزههای دینی ابراز میکنند و بر این اساس برای هم، ارزش، احترام، حقوق و تکالیفی قائل میشوند و برای اجرا کردن آن با همدلی، دلجویی و بهرهگیری از کلمات محبتآمیز و مناسب میکوشند (صافی، ۱۳۸۸، ص ۱۸). بنابراین موفقیت والدین در پرورش فرزندانی شایسته و همسو با معیارهای دینی، به چگونگی برقراری رابطه آنها با دیگر اعضای خانواده بسیار وابسته است؛ ازاینرو، برقراری ارتباط حسنه عاطفی ـ اجتماعی با دیگران یک هنر است و همه افراد جامعه، بهویژه والدین باید برای بهدست آوردن این مهارت بکوشند. رابطه مطلوب عاطفی مهمترین نقش را در زندگی انسان دارد. شاید هیچیک از ابعاد تجارب زندگی انسان بهاندازه روابط عاطفی والدین در رشد شخصیت سالم فرزند مؤثر نباشد. امام صادق بر این گونه ارتباط با فرزند تأکید میکنند و میفرمایند: إِنَ اللَّهَ لَیَرْحَمُ الْعَبْدَ لِشِدَّهِ حُبِّهِ لِوَلَدِهِ (کلینی، ۱۳۴۴، ج۶، ص ۵۰)؛ خدا والدین را به دلیل دوستداشتن و محبت به فرزند، مشمول رحمت گسترده خود میکند

با توجه به اینکه در جهان کنونی، زندگی اخلاقی و عاطفی بشر بر اثر تزلزل نظامهای ارزشی و انحلال مبانی فطری کانون تهدید قرار گرفته است و جامعه بشری با بحرانها و ستمهای گوناگون اخلاقی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی روبهرو شده است (یوسفیان، ۱۳۸۶، ص ۲۶)، اهمیت بررسی عوامل تربیت عاطفی فرزندان در خانواده که هدف اصلی این تحقیق است، مضاعف میشود

پیشینه پژوهش

در بررسی پیشینه، پژوهشی که بهطور کامل با موضوع پژوهش حاضر مرتبط باشد، یافت نشد. در ادامه برخی پژوهشها که تا اندازهای با موضوع تحقیق مرتبط بودند، مرور میشود

بررسیهای انجام شده از زاویه دید روانشناسان (ایزنبرگ و لوسویا، ۱۹۹۷) و جامعهشناسان (بکر و اپستین، ۱۹۹۳؛ هندرسون و برلا، ۱۹۹۴، وینسنت و تام، ۲۰۰۰) و روانشناسان اجتماعی (براون و فرانسیس، ۱۹۹۳) حاکی از آن است که خانواده نخستین محیطی است که انسان را تحت تأثیر فضا و روابط و مناسبات خود قرار میدهد. همهچیز در این محیط، بهویژه عوامل انسانی و بهویژه والدین بسیار اثرگذار است و اثرپذیری فوقالعاده کودک و روابط عاطفی حاکم بر خانواده، این تأثیر را هرچه بیشتر میکند

مور و همکاران (۲۰۰۴)، نشان دادند که روابط دوستانه والدین، در کودکی و نوجوانی اعتماد بهنفس، شادی و رضایت از زندگی را برای فرزندان به ارمغان میآورد و بیشک، سلامت فیزیکی و روانی افراد در بزرگسالی نیز ریشه در حمایتهای پدر و مادر در اوان کودکی دارد

آدکینز (۲۰۰۳)، نشان داد که کودک نخستین تجارب حمایت اجتماعی خود را در کانون خانواده کسب میکند و نحوه برخورد، پذیرش، دوست داشتن و رفتار مساعد با کودکان او را برای احیای نقشهای اجتماعی و برطرف ساختن نیازهایش یاری میدهد

کانتر (۲۰۰۰)، در بررسیهای خویش به این نتیجه رسید که میزان تأثیر والدین بر روی نگرشهای فرزندان و عواطف و رفتار آنان بسیار چشمگیر است. آنان نقش اساسی در شکلگیری باورها ایفا میکنند و نگرشها و اعتقادات خود را بهطور مستقیم و غیرمستقیم به کودکان انتقال میدهند و کودکان این تأثیر را با مشاهده اعمال و رفتار والدین میپذیرند

آلبرت بندورا (۱۹۷۷) اعتقاد دارد که بیشترین یادگیریها و تأثیرپذیریهای انسانها با مشاهده و دیدن الگوهای ارائه شده است. هر اندازه الگوها محبوبیت و جایگاه ارزشی ویژهای داشته باشند، اثرگذاری بیشتری بر الگوگیرندهها دارند. پس والدین در جایگاه نخستین الگو، بر شخصیت کودکان، اجتماعی شدنشان، روشهای تعامل با دیگران، نحوه برخورد با مشکلات زندگی و مسائل اخلاقی و اعتقادی کودکان تأثیر جدی و اساسی دارند

نیکنژادی، گلستانی و احمدی (۱۳۸۶)، در مطالعات خود به این نتیجه رسیدند که والدین یکی از مهمترین منابع شکلگیری خودپنداره و احساس ارزشمندی نسبت به خود در کودکان و نوجوانان هستند و با این شیوه کودک و نوجوان ادراکات، نگرشها و واکنشهای دیگران را جزئی از ارزشهای درونی خود میکند

فرجاد (۱۳۷۲)، در مطالعهای با عنوان چگونگی برخورد خانواده و تأثیر آن در نوع رفتار کودک و نوجوان به این نتیجه دست یافت که محبت و خشونت والدین بر رفتار کودک و نوجوان اثر خواهد گذاشت؛ پس نگرشها و الگوهای رفتاری که کودکان در جریان رشد خود فرامیگیرند، شبیه نگرشها و الگوهای رفتاریای است که در والدین آنها دیده میشود

بررسی آیات ششم تحریم، پنجاهوپنجم مریم، سیزده و هفدهم لقمان، چهلوچهارم هود و خطبه ۸۴ نهجالبلاغه حاکی است که در دین مبین اسلام، خانواده نخستین و مهمترین نهاد تربیتی است که بر انسان تأثیر میگذارد و شاکله تربیتی وی را سامان میدهد و از روشنترین جلوهگاههای رحمت و مودت است که به دلیل مناسبات و روابط ویژه عاطفی، پایدارترین آثار روحی، اخلاقی و رفتاری را در ساختار تربیتی انسان برجای میگذارد (صمدی، رضایی، ۱۳۹۰، ص ۹۷)

 

روش پژوهش

روش پژوهش حاضر، توصیفی ـ تحلیلی است. به این صورت که متون حدیثی مرتبط با عوامل عاطفی تربیت فرزندان در خانواده، با استفاده از فرمهای فیشبرداری از منابع گردآوری و در جهت تحقق اهداف پژوهش بررسی، توصیف و تحلیل شده است

عوامل تربیت عاطفی فرزندان در خانواده

عوامل تربیت عاطفی، زمینههاییاند که در ارتباط یک انسان با دیگران تحقق یافته، باعث اثرگذاری بر عواطف و منش شخصیتی همدیگر یا فرد ثالث میشوند و درعمل به سود همدیگر گامی برمیدارند یا دستکم اظهار همدردی یا احساس همدلی و یگانگی میکنند. این آثار به شکل محبت، مودت، رحمت، لطف، رأفت، عفو و گذشت، خشوع، الفت، شفقت، احسان، حلم، شکر و مانند آن در ابراز و عملکرد افراد نمود مییابد (مصباح یزدی، ۱۳۸۷، ج۲، ص ۵۷)

واژه تربیت نیز که از نظر لغوی بهمعنای پرورانیدن، پروردن، آموختن، تأدیب و سیاست، ترقی و برتری و احسان و تفقد بر شاگرد و دیگر زیردستان بهکار رفته است (دهخدا، ۱۳۷۳، ج۴، ص ۵۷۷۶)، از ریشه ربی و ربأ گرفته شده است که بر برتری، رشد و علو دلالت میکند. بنابراین، تربیت عبارت است از فراهم آوردن زمینه و امکانات برای رشد و شکوفایی استعدادها وتواناییهای بالقوه انسان و هدایت آن بهسوی مطلوب (میناگر، ۱۳۹۰، ص ۱۷)

در شکلگیری و تکون شخصیت و ویژگیهای عاطفی، اخلاقی و رفتاری فرزندان، دو عامل وراثت و محیط دخالت دارند. در میان عوامل محیطی، اثرگذارترین عامل، خانواده است و در میان عوامل خانوادگی محوریترین عامل والدیناند (پناهی، شریفی، ۱۳۸۸، ص ۱۳۹). با توجه به نقش کلیدی والدین در انتقال ارزشهای دینی و معنوی به فرزندان و اهمیت رشد شخصیت مطلوب عاطفی ایشان با محوریت فرهنگ ناب دینی، نسبت به یکدیگر و تأثیر آن بر رشد تربیت مطلوب فرزندان، در ادامه به تعدادی از عوامل تربیت عاطفی فرزندان در نهاد خانواده، اشاره میشود

الف) همسویی بینشها و باورهای مذهبی

بنیادیترین مسئله در نهاد خانواده که سبب آرامش و جلب عاطفی اعضای آن میشود اصل همتایی در بینشها و باورهای دینی اعضای خانواده، بهویژه همسران، است. در تعالیم اسلامی هنگام گزینش همسر بر اصل کفو بهمعنای همتایی و همانندی تأکید شده است، بدین معنا که زن و مرد در افکار و باورها و ویژگیهای رشدی تقریباً همتا باشند: أَنْکِحُوا الْأَکْفَاءَ وَانْکِحُوا مِنْهُمْ وَاخْتَارُوا لِنُطَفِکُمْ (مجلسی، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۰، ص ۲۳۶). همسویی والدین در باورهای مذهبی، افزون بر اینکه سبب گرمی خانواده، بهخصوص تحکیم روابط عاطفی خودشان است، در تربیت مطلوب فرزندان نیز مؤثر است. روابط عاطفی مطلوب و دینپسند والدین به هم و فرزندان ناشی از خداباوری در بینشها، افکار و باورهای آنان است؛ پس داشتن بینش واحد و هماهنگ والدین در نوع برقراری روابط، با محوریت دینی و عملیاتی ساختن آنها در زندگی، از مهمترین عوامل عاطفی پرورش شخصیت فرزندان است

ب) اندیشه از خود دانستن وجود فرزند

از عوامل شکلگیری روابط عاطفی مطلوب والدین نسبت به فرزندان این است که والدین وجود فرزندان را از خود آنها میدانند و علاقه طبیعی و خدادادی میان خودشان و آنان را احساس میکنند و خوبی و بدی آنان را، خوبی و بدی خودشان میدانند و به سرنوشت مطلوب و زندگی سعادتمندانه دنیایی و اخروی آنها علاقهمند هستند (فرهادیان، ۱۳۸۸، ص ۹). امام سجاد در تبیین این ویژگی عاطفی والدین و لزوم پرورش آن، با عنوان حقوق فرزند یاد کرده، میفرمایند: وَأمَّا حَق وَلدِکَ فَتعلم إنَّه منک ومضاف إِلیکَ فِی عَاجل الدُّنیَا بِخَیره وشَرَّه وَإِنَّکَ مَسؤُول عَمَّا وَلّیته مِن حُسنِ الاَدَبِ وَالدَّلَاله عَلی رَبِّه وَالمَعُونَه عَلَی طَاعَته فِیکَ وَفِی نَفسِه فَمُثَابَ عَلی ذَلِکَ وَمُعَاقَب (حرانی، ۱۴۰۴ق، ص ۱۸۹)؛ حق فرزندت بر تو آن است که بدانی او از توست و رفتار نیک و بدش در این دنیا با تو پیوند دارد و تو به دلیل مسئولیت و ولایتی که بر او داری موظفی او را خوب تربیت کنی و به جانب پروردگارش رهنمون باشی و به او کمک کنی تا در ارتباط با تو و خودش، از خداوند فرمان برد و نیز توجه داشته باش که اگر او را به شایستگی تربیت کنی، پاداش آن را خواهی یافت و چنانچه در تربیت او سهلانگاری کنی مورد عقوبت خداوند قرار خواهی گرفت

والدین با ایجاد ارتباط عاطفی و دوستانه مبتنی بر این حقیقت فطری انسان، ارتباط سیستمی متعالی در شبکه اعضای خانواده برقرار میکنند و محیط عاطفی مناسبی برای فرزندان فراهم میآورند تا توانمندیهایی که در فطرت آنها نهادینه شده است، بهتدریج بروز و پرورش یابد و موجب برقراری ارتباط نیک با فرزندان، احترام و تکریم آنها، تقویت احساس ارزشمندی، رضایت، خشنودی و دیگر صفات مهم عاطفی تربیت در آنان گردد (فقیهی، ۱۳۹۲، ص ۱۸۱ـ۱۹۰؛ ضیایی، ۱۳۹۰، ص ۵۳)

انسان به دلیل داشتن غریزه حب ذات، به خود و همه داراییهایش دلبستگی دارد. براساس حکمت خداوندی، همین نکته سبب میشود از خود در برابر مخاطرات و تهدیدها محافظت کند. پدران و مادران از آن جهت که فرزندان را پارهای از وجود و ثمره زندگی خود میدانند، بهشدت به فرزند احساس دلبستگی دارند؛ از همین رو سخت از او محافظت میکنند. از منظر امام علی فرزند نهتنها پارهای از وجود آدمی، بلکه همه وجود اوست. ایشان در بخشی از نامه خویش به امام حسن چنین میفرمایند: و تو را دیدم که پاره تن من، بلکه همه جان منی، آنگونه که اگر به تو آسیبی برسد به من رسیده است و اگر مرگ به سراغ تو آید، زندگی مرا گرفته است (سید رضی، ۱۳۸۷، ترجمه دشتی، نامه ۳۱). والدین با ابراز محبت به فرزند، شخصیت عاطفی او را میپرورانند و زمینه دلبستگی کودک را به خود فراهم میسازند؛ بدینترتیب، روابط کودک در جامعه بزرگتر شکل میگیرد بهگونهایکه کودک این رابطه با والدین را بعدها نیز ادامه خواهد داد تا رفتارش را با والدین محبوبش تطبیق دهد. پس دلبستگی والدین به فرزند میتواند زمینه لازم برای تأثیر مثبت والدین بر فرزندان را فراهم سازد و آنان را بهسوی تطبیق رفتارشان با والدین تشویق و ترغیب کند (سپاهمنصور، شهابیزاده، خوشنویس، ۱۳۸۷، ص ۲۵۵). درحقیقت، این نوع علاقه طبیعی میان والدین و فرزندان از عوامل مؤثر در سبک زندگی مطلوب سفارش شده در آموزههای اسلامی است که میتواند زمینهساز پرورش فرهنگ و اخلاق دینی در خانواده شود

پ) انساندوستی

بشردوستی که در فطرت پدر و مادر وجود دارد، خود سرمنشأ برقراری روابط عاطفی با فرزند است. در فرهنگ قرآن به برقراری ارتباط عاطفی افراد بشر با دیگری بهمثابه یک اصل تربیتی توجه شده است؛ ازاینرو، مادامی که افراد و ازجمله فرزندان از رفتار انسانی بیرون نرفتهاند و درصدد مقاتله و دشمنی با خدا و دین برنیامدهاند و برای اخراج افراد دیگر از سرزمینشان اقدامی صورت ندادهاند، همچنان بر رابطه دوستی، حتی در سطح برّ و احسان و برخورد عدالتی تأکید میشود (ممتحنه: ۹ ــ ۸). در احادیث متعدد عملیاتی ساختن این میل فطری سرآمد فعالیتهای خردمندانه آدمی شمرده شده است (فتال نیشابوری، ۱۳۷۵، ج۱، ص۳). تمایل فطری آدمی به بشردوستی مصادیق فراوانی دارد و در عملیاتی و اجرایی کردن محبت، هرکسی که به فرد نزدیکتر است شدت بیشتری دارد، ازجمله این محبتها، محبت والدین به فرزند است. البته محبت مؤمنان به هر فردی در طول محبت خداست

ت) محبت