بررسی ظهور مطبوعات

فهرست مطالب
فصل اول: زمینه های ظهور مطبوعات
فصل دوم: پیدایش روزنامه
الف-ظهور روزنامه در جهان
ب-ظهور روزنامه در ایران
۱)روزنامه نگاری در ایران باستان
۲)ظهور اولین روزنامه نوین در ایران
۳)ظهور روزنامه های دیگر
۴)گسترش مطبوعات دولتی
۵)انتشار روزنامه های فارسی در خارج
۶)نقش مطبوعات در لغو انحصار توتون و تنباکو
۷)تاریخ ایجاد مطبوعات در شهرهای ایران
۸)ظهور روزنامه های تخصصی
۹)ظهور اولین روزنامه یومیه و اولین مجله
فصل سوم: مطبوعات در دوران مشروطیت
الف- مطبوعات و دوره اول انقلاب مشروطه
ب-مطبوعات دوره اول انقلاب
ج-مطبوعات و دوره دوم انقلاب مشروطه
د-وضع مطبوعات در دوره استبداد صغیر
ذ-اولین قانون مطبوعات
س-تاسیس وزارت مطبوعات
ش-تاریخ سانسور در مطبوعات فارسی
هـ-مطبوعات و روزنامه نگاری زنان
و-انقلاب مشروطه و روزنامه نگاری فکاهی
ی-وضعیت مطبوعات در اواخر دوران قاجار
فصل چهارم- مطبوعات دوران پهلوی
الف- دوره پهلوی اول
۱)مطبوعات پس از کودتای ۱۲۹۹
۲)مطبوعات دوره رضا شاه
۳)سانسور در دوره رضاشاه
۴)قانون مطبوعات در دوره رضا شاه
ب-دوره پهلوی دوم
۱)وضعیت مطبوعات در این دوره
۲)قانون مطبوعات در دوره محمد رضا شاه
۳)اقدامات کنترلی بر مطبوعات
۴)اوضاع مطبوعات بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲
۵)ویژگی مطبوعات از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۷
۶)تحولات نو ظهور ارتباطات در این دوره
۷)نشریات نیمه دوم دوره محمد رضا شاه
فصل پنجم: تحولات مطبوعات پس از انقلاب اسلامی
الف- مطبوعات دوره پیروزی انقلاب اسلامی
۱)چهارمین قانون مطبوعات ایران
۲)ویژگی های مطبوعات در این دوره (۱۳۵۹-۱۳۵۷)
ب-مطبوعات دوره جنگ ایران و عراق (۱۳۶۷-۱۳۵۹)
-پنجمین قانون مطبوعات ایران
ج-مطبوعات دوره بازسازی اقتصادی (۱۳۷۶-۱۳۶۸)
د-مطبوعات در دوره پس از خرداد ماه ۱۳۷۶
۱)قانون فعلی مطبوعات
۲)ویژگی های مطبوعات در این دوره (۱۳۷۹-۱۳۷۶)
۳)وضعیت فعلی نشریات
 

پیشگفتار
وقتی که تاریخ را ورق می زنیم با دوران هایی برخورد می کنیم که نقاط عطفی در تاریخ زندگانی بشر محسوب میشوند و به عنوان منشا تحولات عظیم فرهنگی قرار می گیرند. پیدایش مطبوعات در زمره این دوران ها میباشد.
اندیشه مندان علوم ارتباطات، تاریخ تمدن بشری را از تاریخ روزنامه نگاری و ارتباطات اجتماعی جدا نمی دانند. تاریخ تمدن از دیدگاه پروفسور مولانا، همانا تاریخ مسیر افکار و عقاید بشر است و تاریخ روزنامه نگاری نیز انتشار و نفوذ آگاهی های فکری به شمار میرود، چرا که از طریق وسایل ارتباط جمعی بوده که بشر متمدن توانسته است اندیشه های برآمده از تفسیر و تعبیر خود را از محیط پیرامونی به اعضای مختلف جامعه انسانی منتقل کند و جامعه بشری را به پیشرفت های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی برساند. این امر را می توان به راحتی با مطالعه تاریخ بشری دریافت و مشاهده کرد که چگونه رشد مطبوعات در افزایش آگاهی مردم از مسایل پیرامونی خویش تاثیر گذار بوده و تحولات شگرفی را رقم زده است.
با این حال باید اذعان نمود که تحولات اجتماعی و اقتصادی قرن هجدهم و نوزدهم در تکامل و پیشرفت مطبوعات بسیار اثر گذار بوده است. رویدادهای این قرون به شکلی اجتناب ناپذیر، بستر رشد مطبوعات را فراهم آورده است. انقلاب کبیر فرانسه مطبوعات را در مبارزه علیه استبداد و کسب آزادی به صورت یک سلاح مهم سیاسی درآورد و این امر موجب گشت تا در رژیم های دموکراسی آزادی گرا، به مطبوعات در کنار ارکان سه گانه مقننه قضائیه و مجریه، عنوان رکن چهارم دموکراسی داده شود. رواج مطبوعات مسلکی در اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم، نشانه نقش ویژه آنها در مبارزات سیاسی این دوره است.
در این برهه از زمان، به سبب توسعه مدارس و دادن حق رای در انتخابات به مردم، مطبوعات فعالیت وسیع تری پیدا کردند. و از جانب دیگر توسعه صنعتی کشورهای غربی باعث افزایش جمعیت شهرها و دگرگونی وضع اجتماعی گردید. عواملی همچون افزایش فعالیت های صنعتی، مهاجرت توده ای روستائیان به شهرها موجب گشت تا پیوند اجتماعی افراد در این جوامع بزرگ بر خلاف پیوند لفظی مستقیم در جوامع کوچک و فشرده به صورت پیوند و ارتباطات ثانویه درآید. پیوندی که برای انجام آن، ظهور پدیده ای را به نام مطبوعات و وسایل ارتباط جمعی می طلبید که البته این طرز زندگی و این نوع روحیه با نتایج اجتماعی زید و رو کننده خود، در سرنوشت مطبوعات نیز تاثیر قاطع گذاشت. در واقع مطبوعات به عامل اصلی ارتباط اجتماعی تبدیل گردید. در چنین جوامع گسترده ای، مطبوعات وظیفه یافتند که به عنوان مهمترین وسیله ارتباطی به زبان همه مردم تبدیل شوند، افراد پراکنده را آگاه سازند و بین آنها پیوند ایجاد کنند و در مجموع همان نقش را که بیان شفاهی در روابط مستقیم انسانی بازی میکند، بر عهده بگیرند.
با گذشت زمان و با مشاهده نقش مطبوعات در زمینه های مختلف اجتماعی، دیگر جوامع نیز به این پدیده ظهور روی آوردند. در این میان بی شک ایران زمین نیز نمی توانست نسبت به این امر بی اعتنا بماند. یادآوری این مطلب لازم است که هر یک از کشورها در زمانی اقدام به استفاده از مطبوعات نمودند که به ظرفیت و آمادگی برای پذیرش این تکنولوژی ارتباطی رسیدند. کشور ایران نیز به مثابه بخشی از جامعه جهانی که نمی توانست از پذیرش این فن آوری بی نصیب بماند در برهه ای از زمان شروع به بهره برداری از مطبوعات نمود و نقش آن را در بسیاری از وقایع و حوادث تاریخی همچون نهضت مشروطه مشاهده کرد. این مجموعه به آن است تا نحوه ورود ایران به قافله تمدن، شیوه بهره گیری از مطبوعات و نیز سیر تحول مطبوعات را در دوره های مختلف تاریخی به اجمال بازگو و بررسی نماید

منابع
-برزین، مسعود (۱۳۷۱)، شناسنامه مطبوعات ایران از ۱۲۱۵ تا ۱۳۵۷ شمسی. تهران: بهجت
-بروجردی علوی، مهدخت (۱۳۷۴). «قوانین مطبوعاتی از آغاز تا امروز» رسانه، ش۲، تابستان۷۴
-بهشتی پور، مهدی (۱۳۷۲). «مطبوعات ایران در دوره پهلوی». رسانه، ش۲، تابستان ۱۳۷۲.
-دفلور، ملوین و اورت ای. دنیس (بی تا). شناخت ارتباطات جمعی. (ترجمه سیروس مرادی، ۱۳۸۳) تهران: انتشارات دانشکده صدا و سیما
-صلح جو،‌جهانگیر (۱۳۴۸). تاریخ مطبوعات در ایران و جهان. تهران: امیر کبیر
-علینی، محسن (۱۳۷۴) «مطبوعات ایران، از کودتا تا انقلاب» رسانه،ش۱.بهار ۱۳۷۴
-محسنیان ر اد، مهدی (۱۳۸۴). ایران در چهار کهکشان ارتباطی (۳جلد). تهران: سروش
-محیط طباطبایی، محمد (۱۳۶۶). تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران. تهران: بعثت
-مطبوعات عصر پهلوی، کتاب اول (۱۳۷۹). تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی
-مطبوعات عصر پهلوی،‌کتاب دوم (۱۳۸۱). تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی
-معتمد نژاد، کاظم (۱۳۷۱). وسایل ارتباط جمعی. تهران: انتشارات دانشکده علامه طباطبایی
-مولانا، حمید (۱۳۵۸). سیر ارتباطات اجتماعی در ایران. تهران: انتشار دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی
-مقالات اینترنتی