طراحی ، بررسی و اجرای دوره آموزش پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر

مقدمه
سوء مصرف مواد مخدر، امروزه پا را از مرز اختلالات  فردی و روان  شناختی فراتر نهاده و به یک معضل اجتماعی تبدیل شده است. شیوع روز افزون، درگیری اقشار مختلف اجتماعی در مصرف، تنوع گسترده و کاهش سن ابتلا، دانشمندان و برنامه ریزان را بر آن داشته تا نسبت به حل آن چاره جویی نمایند.
کاهش عرضه و کاهش تقاضا، همواره و از دیر باز دو سیاست عمده در حل مسأله مواد مخدر بوده است. به رغم تلاش های قابل ستایش در کاهش عرضه، تقاضای مصرف روز به روز افزایش یافته و قربانیان بیشتری را به کام خود فرو می برد. از این رو روانشناسان، جامعه شناسان، متخصصان تعلیم و تربیت و … اهتمام خود را صرف کاهش و کنترل تقاضا  نموده اند. 
طرح نظریات متعدد در تعلیل گرایش ها و پیشگیری شاهدی براین مدعا ست. و باز نیز برغم تمامی تلاش های ارزشمند صاحبان اندیشه، این مسأله به قوت خود باقی است.
سود سرشار نامشروع تجارت مواد مخدر، جذابیت های آنی فیزیولوژیکی و روانی مصرف مواد، هزینه های سرسام آور درمان و توانبخشی معتادان، دانشمندان روان شناس را برآن داشته که این بار، مشکل را پیش از پدیدآیی حل نمایند.
دو ده? اخیر انقلابی  در پیشگیری از مصرف مواد بوده است. طراحی نظریات و برنامه های متعدد برای پیشگیری اولیه در کشورهای مختلف و برای اقشار گوناگون جامعه، دستاورد این کوشش ها بوده است.
رویکردهای القای ترس، هنجاری ، آموزش مهارت های زندگی، آموزش مقاومت اجتماعی …  و برنامه های آموزشی منتج از آنها، همه و همه در پژوهش های بسیاری چه در کوتاه مدت و چه در دراز مدت مورد ارزیابی قرار گرفته است. مطالعات نشان داده اند  که به رغم سودمندی قابل توجه برخی از برنامه ها، راه درازی تا دستیابی به نظریه یا نظریات منسجم و برنامه های قابل اعتماد آموزشی باقی است.
بررسی آسیب شناسان? برنامه های آموزشی در حوزه پیشگیری، فعالیت بسیارمهمی  در بهبود برنامه های آموزشی است. شاید بتوان تنگ نظری در لحاظ نمودن عوامل متعدد دخیل در برخی از رویکردهای نظری و به تبع آن در برنامه های آموزشی را اساس این ضعف ها دانست.
هدف پژوهش حاضر، طراحی و تدوین دور? آموزش پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر برای دانش آموزان مقطع متوسط به عنوان یکی از آسیب پذیرترین اقشار در ابتلا بوده است.
جهت انجام طرح  حاضر، ابتدا تمامی نظریات سوء مصرف و پیشگیری-  یا دست کم مهمترین آنها-  مورد بررسی و تحلیل قرار  گرفت. نقط? عطف هر نظریه و اصول اساسی در هرکدام استخراج شده. موارد مذکور همراه با تجرب? پژوهشگر، به صورت منسجم برای اجرا تدوین گردید. بدین ترتیب مجموع? به دست آمده مجموعه ای است از تلفیق تئوری های  متعدد که از موارد مشترک و متفاوت نظریات مختلف و تجرب? پژوهشگر غنی شده و مورد تأیید ۵ تن از روانشناسان قرار گرفته است. جهت اجرا با استفاده از طرح نیمه آزمایشی پیش آزمون، پس آزمون با گروه گواه، ۲ گروه از دانش آموزان مقطع متوسطه (درهر گروه ۳۰ نفر و در مجموع ۶۰ نفر) انتخاب شدند. ابزار سنجش نگرش به سوء مصرف، محقق ساخته بوده و پس از بررسی ادبیات تحقیق و سنجه های مختلف در موضوع نسبت به تهیه و تدوین آن اقدام شده است. جهت بررسی روایی آزمون ازضریب توافق ۲۸ تن از داوران (اساتید محترم دانشگاه در رشته های روان شناسی و مشاوره) و جهت بررسی پایایی آن از ضریب آلفای کرنباخ استفاده شده است. نتایج نشان دار که ابزار مذکور دارایی روایی و پایایی قابل قبول        می باشد. دور? آموزشی طی ۴ جلسه برای گروه آزمایشی، برگزار شده و طبق طرح، پیش آزمون و پس آزمون برروی گروههای آزمایشی و گواه اجرا  گردید.

فهرست مطالب
چکیده     1
مقدمه    2

فصل اول: طرح کلی تحقیق
بیان مسئله    5
ضرورت     11
اهداف تحقیق     12
سؤالات و فرضیات     12
تعاریف نظری اصطلاحات    13
تعاریف عملیاتی اصطلاحات    18

فصل دوم: مبانی نظری و پیشین? پژوهش ها
پیشگیری از مصرف مواد مخدر     20
رویکرد ها و نظریه های پیشگیری     24
نگرش مثبت به مواد مخدر     36
نظریات سوء مصرف مواد مخدر     50
رویکرد مهارت های زندگی     53
رویکرد مهارت های زندگی     66
برنامه های آموزش پیشگری در مدارس جهان     79
انگلستان     80
آمریکا     85
کویت     93
ایران     95
دور? پیشنهادی آموزش فرد- مدار پیشگری از سوء مصرف مواد مخدر     125

فصل سوم: روش شناسی
روش تحقیق    134
جامع? آماری     135
شیو? انجام طرح    135
ابزار اندازه گیری     136
شیو? تجزیه و تحلیل اطلاعات     138

فصل جهارم: نتایج
نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل اطلاعات     141

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
بحث و نتیجه گیری     146
محدودیت ها     159
پیشنهاد ها     160
منابع      167