بررسی و مقایسه رابطه عزت نفس و منبع کنترل در دانشجویان دختر

مقدمه
در جوامع کنونی و بویژه با ورود به قرن بیست و یکم اکثزیت قریب به اتفاق افراد به اصول بهداشتی مربوط به ابعاد مختلف جسمانی خویش آگاهی دارند. به والدین از طریق رسانه های گروهی و به فرزندان از طریق آموزشگاهها این مهم توصیه و سفارش می شود.
ولی اکثریت جامعه متاسفانه به امر بسیار مهم بهداشت روانی خود به فرزندان اهمیت نمی دهند و بهتر آنکه بیان نماییم آگاهی ندارند. در حالی که برحسب آمارهای کشورهای مختلف تعداد افراد مبنی بر مشکلات و معضلات روانی رو به فزونی است.
در این میان یکی از مباحث مهم در امر بهداشت روانی عزت نفس یا همان خود بزرگواری می باشد. که یکی از خصوصیات مهم و اساسی شخصیت هر فردی را تشکیل می دهد و به طور حتم روی سایر جنبه های شخصی انسان اثر می گذارد. و کمبود یا فقدان آن باعث عدم رشد سایر جنبه های شخصی انسان اثر می گذارد. و کمبود یا فقدان آن باعث عدم رشد سایر جنبه های شخصیت یا ناموزونی آنها خواهد شدو حتی ممکن است پایه گذار بیماریهای روانی گوناگون مانند افسردگی، کمرویی، پرخاشگری، ترس و … گردد. (بیابان گرد، ۱۳۷۳،ص۱۰)
عزت نفس عبارت است از ارزشی که اطلاعات و اعتقادات خود فرد در مورد تمام یا چیزهایی که از او ناشی می شود بدست می دهد(شاملو، سعید،ص۱۰)
عزت نفس و منبع کنترل از جمله مفاهیمی هستند که در چند دهه اخیر مورد توجه بسیاری از روانشناسان و پژوهشگران قرار گرفته اند، اما قدمت تاریخی این موضوع در مباحثی که علما و فلاسفه تعلیم و تربیت در گذشته داشته اند نیز به چشم می خورد در طول ۱۰۰ سال گذشته نیز بسیاری از روانشناسان این نظر را پذیرفته اند که انسان دارای یک نیاز به عزت نفس می باشد(مانند آدلر۱۹۳۰، آلپورت۱۹۳۷، راجرز۱۹۵۹، سالیوان۱۹۵۳، طارن هورنی۱۹۳۷، جیمز۱۸۹۰، مازلو۱۹۷۰) از میان افراد طارن هورنی ۱۹۳۷ روشی را که افراد تلاش می کنند بواسطه آن یک خود پنداره مطلوب از خود بدست آورده و ازآن محافظت و دفاع نماید را مورد بحث قرار داده است.
فرنچ(۱۹۶۸) وارگو (۱۹۷۲) از عزت نفس به عنوان یک سپر فرهنگی در مقابل اضطراب نام می برند. کوپر اسمیت(۱۹۶۷) در تحقیق خود به این نتیجه رسید که کودکان به عزت نفس بالا افرادی هستند که احساس اعتماد به نفس، استعداد، خلاقیت و ابزار وجود می کنند و به راحتی تحت تأثیر عوامل محیطی قرار نمی گیرند.
افزایش پیشرفت تحصیلی، افزایش تلاش فرد در کسب موفقیت، داشتن اعتماد به نفس، متبکر و پرخاشگر بودن، تمایل به داشتن سلامتی بهتر، افزایش پیشرفت تحصیلی، لذت بردن از روابط با دیگران، پیش بینی مثبت نسبت به موفقیت های بعدی، ارتباط تنگاتنگ بین عزت نفس و ابراز وجود، از نشانه های بارز سطوح عزت نفس بالا در افراد است.
جورج کلی ۱۹۵۵ در کتاب روانشناسی ساخت های شخصیت این نظریه را مطرح کرده است. انسان در پی آن است که محیط خود را پیش بینی و کنترل کند.کلی پیشنهاد کرده است که هر فرد بشر ساخت هایی برای خود تدوین کرده است که از طریق آنها رویدادهای جهان را ملاحظه و تفسیر می کند و از این راه می تواند رویدادها را پیش بینی و کنترل کند. وی خاطر نشان کرد« ساخت ها تجاربی هستند که پوشش های ذهنی در آن جریان دارند.این ساخت ها انتظار توام با پیش بینی تفسیر در رویدادها را ممکن می سازد.» کلی خاطر نشان می سازد که وقتی ساخت های شخص در ایفای نقش شکست می خورند، فرد احساس تهدید، گناه، خصومت و پرخاشگری می نماید (جورج کلی،۱۹۵۵)
در بین نظریه پردازان یادگیری اجتماعی جولیان راتر(۱۹۵۴) پایه فرضیات و منطق عملی خود را تحت تاثیر نظریات طانتور قرار داده و کاربرد نظریات وی در زمینه یادگیری اجتماعی متاثر از نظریات آدلر است.
فرض راتر بر این است که وقوع فردی نه تنها ناشی از ماهیت و اهمیت هدف ها برای فرد بدنبال دارد. نظریه یادگیری راتر (۱۹۵۴) نیروی بالقوه رفتاری که در یک موقعیت خاص رو می دهند تابعی است از انتظاری که فرد از رفتار خود در مقابل پاداش مناسب دارد و همچنین ارزش آن پاداش برای فرد.
یکی از مفاهیم ویژه و پراهمیت در نظریه یادگیری اجتماعی راتر منبع یا مکان کنترل است. این مفهوم دارای دو بعد درونی و بیرونی است. بنابر فرضیات راتر، افرادی که دارای کنترل بیرونی هستند دارای ادراک مثبت یا منفی از حوادث و رویدادهایی هستند که ارتباطی با رفتار فرد ندارد و قوای کنترل فردی است. راتر این افراد را معتقد به شانس یا برونی فرض می کند در بعد دیگر کنترل درونی قرار دارند. این کنترل فردی است  راتر این افراد را معتقد به مهارت یا درونی فرض می کند.( راتر، ۱۹۷۲)
ایستین و کوموریت(۱۹۷۱) با انجام تحقیق دریافتند که آزمودنیهایی که عزت نفس پایین و متوسط داشتند هر دو بطور معنی داری دارای منبع کنترل بیرونی،  و آنهایی که دارای عزت نفس بالا بودند دارای منبع کنترل درونی هستند.( ایستین و کوموریت،۱۹۷۱)

بیان مساله:
همراه با زیستن در شرایط اجتماعی نیاز به احساس ارزش به نحو سالم و متعادل آن در انسان به وجود می آید و برای حفظ سلامت و تعادل روانی بسیار ضروری است. معمولاً اگر بر این نیاز خللی وارد شود احساس حقارت یا خود بزرگ بینی در فرد ایجاد می گردد. هر روی این احساس ها نشان دهنده این واقعیت است که فرد در صورت اختلال در احساس ارزشمندی قادر به درک واقعیات و واکنشهای دیگران نسبت به خود نیست. علت اصلی احساس حقارت و خود بزرگ بینی را می توان در طرد شدن مستمر و مداوم از طرف والدین و دیگران دانست، اعضای خانواده در نظر کودک، معمولاً مهم ترین افرادی می باشند و براساس رابطه با این افراد مهم برجسته ترین آنها مادر است، طفل پایه های خود پنداره  را استوار می نماید، خود پنداره او انعکاسی از ارزیابی های دیگران می شود.

برای مشاهده فایل های مشابه پیشنهاد می‌کنیم مقایسه رابطه بین ویژگی های شخصیتی با منبع کنترل و عزت نفس دانشجویان را لطفا ببینید.

خود پنداره ما شامل برداشتمان از خود و ارزشیابی از لیاقت هایمان است که این ارزشیابی ممکن است به مانند درجه بندی کردن خویش به طریق مقیاس های مختلف از قبیل خوب، بد، هوشمند، کودن، بلند و کوتاه باشد. زندگی در شرایطی برای فرد دلنشین و خوشایند خواهد بود که نیازهای او به طور متعادل ارضاء شده و از یک تعادل روانی برخوردار باشد.(بلوم،۱۳۷۴)
یکی از مفاهیم اصلی در نظریه راتر موضوع منبع کنترل تقویت و تنبیه ها در زندگی افراد است. منبع کنترل به عنوان یک خصوصیت شخصی به این معنا اشاره دارد که هر انسان دارای مجموعه ای از باورهاست، مبنی بر اینکه افراد یا اشیاء، تقویت ها و تنبیه ها را در زندگی وی کنترل می کنند. و براساس دیدگاه راتر انسان ها را می توان از لحاظ منبع کنترل در امتداد یک پیوستار قرار داد:
۱-    گروهی که موفقیت ها و شکستهای خود را به تواناییها و کوششهای خود نسبت می دهند.
۲-    گروهی که موفقیت ها و شکستهای خود را به علل بیرونی مثل بخت، اقبال، دشواری یا آسانی کار نسبت می دهند. گروه اول دارای منبع کنترل درونی و گروه دوم دارای منبع کنترل بیرونی هستند.(زارعی،۱۳۸۰)
راتر معتقد است افراد با منبع کنترل درونی، کسانی هستند که معتقدند رویدادهای مثبت و منفی زندگی در نتیجه طرح ریزی دقیق و کوششهای پیگیر خود آنها بدست می آید  و برای اعمال و رفتارها و پیامدهای ناشی از آن قبول مسئولیت می کنند. در مقابل افراد با منبع کنترل بیرونی، کسانی هستند که میان رفتار خود و رویداد ها هیچ گونه رابطه علت و معلولی نمی بینند و بخت و اقبال، شانس و تصادف و یا اشخاص دیگر را مسئول نتایج رفتار خود می دانند در نتیجه برای اعمال و رفتار خود قبول مسئولیت نمی کنند.(کریمی،۱۳۷۴)
افراد دارای منبع کنترل درونی با احتمال کمتری مشکلات هیجانی دارند یا الکلی می شوند و با احتمال کمتری دست به خود کشی می زنند.( شولتز،۱۳۷۸)
پژوهشهای دیگر نیز نشان داده اند که افراد با منبع کنترل درونی، فشار خون پایین تر و حمله های قلبی کمتری دارند و در مورد سلامتی خود محتاط تر و با احتمال بیشتری کمربند ایمنی می بندند و به ورزش می پردازند و سیگار را ترک می کنند و در مجموع شواهد نشان می دهد افرادی که معتقدند کنترل شخصی دارند نسبت به پیام های تندرستی حساس هستند و با احتمال بیشتری برای بهبود سلامتی خود می کوشند.( همان منبع،ص۵۰۶)

منابع و مآخذ:
۱-    آراس، آلن، روان شناسی شخصیت نظریه ها و فرآیندها؛ ترجمه سیاوش جمالفر، انتشارات نشر روان؛۱۳۷۵
۲-    اتکیسون، ریچارد؛ زمینه روان شناسی هیلگارد؛ ترجمه محمد تقی براهنی و همکاران، انتشارات رشد:۱۳۷۸
۳-    ارونسون، الیوز، روان شناسی اجتماعی، ترجمه سیروس ایزدی، انتشارات دانشگاه تهران؛ ۱۳۶۶
۴-    افروز، غلامعلی؛ روانشناسی تربیت کودکان و نوجوانان؛ انتشارات انجمن اولیاء و مربیان؛ ۱۳۷۱
۵-    ایزدی، سیروس؛ روان شناسی شخصیت از دیدگاه مکاتب؛ انتشارات دهخدا،۱۳۵۱
۶-    بلوم، جرالد، اس؛ نظریه های روانکاوی شخصیت؛ ترجمه هوشنگ حق نویس، انتشارات امیر کبیر؛۱۳۶۲
۷-    بیابان گرد، اسماعیل ؛ روش های افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان؛ انتشارات انجمن اولیاء و مربیان؛۱۳۷۳
۸-    پروین، لارنس؛ روان شناسی شخصیت؛ ترجمه محمد جعفر جوادی و پروین کدیور، مؤسس خدمات فرهنگی رسا؛ ۱۳۷۲
۹-    پور افکاری، نصرت الله؛ فرهنگ جامع روان شناسی- روان پزشکی در زمینه های وابسته؛ انتشارات فرهنگ، جلد اول و دوم؛ ۱۳۷۴
۱۰-    دلاور، علی؛ روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی؛ انتشارات ویرایش؛ ۱۳۷۷
۱۱-    ساپینگتون، اندروا؛ بهداشت روانی؛ ترجمه حمید رضا حسین شاهی برواتی، نشر روان،۱۳۷۷
۱۲-    سیاسی؛ علی اکبر؛ نظریه شخصیت یا مکاتب روان شناسی؛ انتشارات دانشگاه تهران؛۱۳۷۱
۱۳-    سیف، علی اکبر، روش تهیه پژوهشنامه؛ انتشارات دوران؛ ۱۳۷۸
۱۴-    شاملو، سعید؛ بهداشت روانی ؛ انتشارات رشد؛ ۱۳۶۹
۱۵-    شاملو، سعید؛ مکتب ها و نظریه ها در روان شناسی شخصیت؛ انتشارات رشد؛ ۱۳۷۰
۱۶-    شعاری نژاد، علی اکبر؛ روان شناسی رشد؛ انتشارات رشد؛ ۱۳۶۴
۱۷-    شفیع آبادی، عبدالله؛ ناصری، غلامرضا؛ نظریه های مشاوره و روان درمانی مرکز نشر دانشگاهی؛ ۱۳۵۹
۱۸-    شولتز، روان؛ روان شناسی شخصیت؛ ترجمه یحیی سید محمدی، انتشارات ویرایش؛۱۳۷۷
۱۹-    شولتز، روان؛ روان شناسی کمال؛ ترجمه گینی خوشدل، نشر نو، ۱۳۶۹
۲۰-     کراز، ژرف؛ بیماری روانی؛ ترجمه پریرخ دادستان  و محمود منصور، انتشارات رشد؛۱۳۶۷
۲۱-    کریمی، یوسف؛ روان شناسی شخصیت؛ انتشارات نشر ویرایش، ۱۳۷۴
۲۲-    گنجی، حمزه؛ روان شناسی عمومی؛ انتشارات نشر دانا؛ ۱۳۷۵
۲۳-    مزلو، آبراهام؛ انگیزش و شخصیت؛ ترجمه احمد رضوانی، انتشارات آستان قدس رضوی؛۱۳۶۷
۲۴-    میرزا بیگی، علی؛ نقش نیازهای روانی در بهداشت روانی؛ انتشارات اطلاعات و آموزش و پرورش؛۱۳۷۲
۲۵-    هرگنمان،ی، آر؛ والسون، ام ، اچ؛ مقدمه ای بر نظریه های یادگیری، ترجمه علی اکبر سیف، انتشارات دانا؛۱۳۷۴
۲۶-    ماسن، هنری، رشد و شخصیت کودک، ترجمه مهشید یا سایی، انتشارات کتاب مادر؛۱۳۷۳
۲۷-    ماسن، پاول هنری، من و دیگران رشد و شخصیت کودک، ترجمه مهشید یا سایی، چاپ اول۱۳۶۸- چاپ دوم۱۳۷۰- چاپ پایا(۱۹۷۵)
۲۸-    زارعی، حیدرعلی، بررسی رابطه منبع کنترل با استرس شغلی و رضایت شغلی معلمان منطقه شبستر در سال۸۱-۸۰
۲۹-    اسلامی نسب، علی، روان شناسی اعتماد به نفس در نوجوانان، ترجمه پروین- فاطمه علی پور، ۱۳۷۳
۳۰-    اسمیت، کوپر(۱۹۶۷) ناراحتی های مربوط به فشار روانی و راههای رفع آن، پورافکاری، نصرت اله، انتشارات رشد.
۳۱-    هریس کلمز، کلارک، امینه، بین رینولد(۱۳۷۳) روش های تقویت عزت نفس در نوجوانان، ترجمه پروین، فاطمه، علی پور، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول.