بررسی نقش خانواده به عنوان یک نظام اجتماعی در جامعه امروزی

مقدمه

«ویلیام جی. گود» بر این نکته اصرار دارد که افراد ممکن است در جامعه به گونه‌ای از وظایف خود شانه خالی کرده یا نقش خود را به سایرین محول نمایند، اما وظایف خانوادگی را نمی‌توان به دیگران سپرد، زیرا تعهدات دیگری در قبال تقاضای خانواده پیش می‌آید. خانواده که در حفظ آداب  و سنن فرهنگی و انتقال آن به نسلهای آینده دارد، فرهنگ را زنده نگه می‌دارد. بنابراین خانواده را از پاره‌ای جهات می توان نماینده جامعه دانست و ناتوانی خانواده در اجرای کامل کارکردهایش گویای این واقعیت است که جامعه نیز به هدفهای خود نخواهد رسید، زیرا هر جامعه‌ای کوشش دارد تا نسلهایی بالنده و متفکر در خود پرورش دهد و هسته این بالندگی در دورن خانواده شکوفا می‌شود. (گود، ۱۳۵۲: ص ۲۲).
عناصر اصلی خانواده هم مسؤول جامعه پذیی فرزندان هستند و هم باید در خارج از خانواده بر آنها نظارت داشته باشند. روابط ناشی از نقش نه تنها در موارد مشخص نظیر فوت یا گرفتاری و مسایل یکی از آنها تغییر می کند، بلکه در سراسر دوران زندگی خانوادگی ادامه می‌یابد. در همان جوامع گوناگون تشابهات بسیاری در مورد نقشها و وظیف به ویژه اموری که تمایزی بین رفتار زنانه و مردانه است وجود دارد. به طور کلی وضعیت خانوده، زن و شوهری  و نقش همسر در خانوده با تکالیف و وظایف آنها در خانواده، جامعه بزرگتر مشخص شده است. با مشخص کردن کار برای مرد خارج از خانواده، جامعه اصلی تقسیم کار را در درون خانواده معین می‌کند. در بین رفتارهای کلی والدین نسبت به فرزندان، ترک فرزندان عامل مهمی در عدم سازگاری و وابستگی شدید آنها به بزرگتران و همچنین عدم اعتماد در روابط با دیگران به شمار می‌رود.
عدم کفایت پید یا فقدان او بر حسب اینکه الگوهای دیگری از مردن در خانواده باشند یا نباشند. نتایج و اثرات متفاوتی خواهد داشت. در نهایت، فرزندان در درون خانواده و از طریق تجربه مستقیم با عناصر اصلی نظام خانواده فرا می‌گیرند که پدر مظهر اقتدار است و مادر مظهر محبت و عطوفت و از این طریق می‌آموزند که در بزرگسالی نقش مناسب خویش را ایفا کنند.
خانواده و رویکردهای جامعه شناختی
در مورد ساختار و تکامل روابط خانوادگی. جامعه شناسان رویکردهای یک دست و هماهنگی ندارند. از این رو این نگرش‌ها به پنج گروه عمده تقسیم شده‌اند (کریستنس ، ۱۹۶۷: ص ۸۶-۱۹).
۱-  خانواده  به عنوان یک نهاد اجتماعی: این رویکرد بیشتر در عرصه فعالیت مردم شناسی و جامعه شناسی است که تأکید و تمرکز آن بر جنبه تاریخی و تضاد فرهنگی است.
۲- رویکرد کنش متقابل: این نگرش و رویکرد از حوزه جامعه شناسی و روان‌شناسی اجتماعی نشئت گرفته و از اواسط دهه ۱۹۲۰ که  «ارنست برجس» از پیروان «جرج هربرت مید»، خانواده را به عنوان یک واحد شخصیتهای متعامل معرفی کرد، مورد استقبال و بحث پژوهندگان این رشته قرار گرفت. او به جریانات داخل خانواده توجه کرد: ایفای نقش، روابط پایگاههای، مسایل ارتباطی، تصمیم‌گیری، کنش‌ها و واکنش‌ها در مقابل فشار و نظایر آن.

منابع:
 
شفیع آبادی، عبدالله (مترجم) دکتر سامی (مؤلف) روانشناسی عقب ماندگی فنی- چاپ اول تهران ۱۳۵۰.
– شعاری نژاد، علی اکبر، فرهنگ علوم رفتاری – تهران – انتشارات امیرکبیر ۱۳۶۴.
–    دلاور، علی- روشهای تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی – تهران- انتشارات دانشگاه پیام نور ۱۳۷۱
–    نظری نژاد، محمد حسین (مترجم)، کارتلج، جی و میلبرن، ی اف (مولفان). آ‚وزش مهارتهای اجتماعی به کودکان، چاپ دوم، شده انتشارات آستان قدس رضوی ۱۳۷۲.
–    گنجی، خمره، آزمونهای روانی، چاپ چهارم، شبهه، انتشارات آستان قدس رضوی
–    بنی جمالی، شکوه السادات واحدی، حسن، ورانشناسی رشد، چاپ پنجم ، تهران انتشارات چاپ و نشر بنیاد ۱۳۷۱.
–    اسفندیاری، مهتاش و عابدی جمال (مترجمان)، گلاس، جین و  و استانلی، جولین سی (مولفان)، روشهای آماری  را تعلیم و تربیت در روانشناسی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
–    شاملو سعید، بهداشت روانی- تهران- انتشارات رشد ۱۳۶۹.
–    یاسایی، مهشید (مترجم). هنری، سن، پادل و دیگران (مولفان) رشد و شخصیت کودک. تهران مرکز نشر دانشگاهی
–    سیف نراقی، مریم و نادری، عزت الله. (مترجمان)، ادگار . ا . دال (مولف)، مقیاس بلوغ اجتماعی و ایسند، انتشارات دانکشده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی ۱۳۷۲.
–    شعاری نژاد، علی اکبر، فسفسه آموزش و پرورش چاپ سوم. تهران انتشارات سپره ۱۳۷۴.
–    سیف نراقی، مریم و نادری، عزت الله روشهای تحقیق در علوم انسانی. تهران. انتشارات بدر ۱۳۶۹.
–    نصفت، مرتضی. اصول و روشهای آماری. جلد اول- چاپ پنچم-تهران- انتشارات دانشگاه تهران ۱۳۶۷.
–    کیامنش، علیرضا (برقم)، ریچارد ج- شیؤسون (مولف). استدلال آماری در علوم رفتاری، جلد دوم، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی ۱۳۷۱.
–    ابراهیمی قوام. صفری- نقش تعالیم انسان گرایانه در نظم پذیری کودکانه. ماهانه تربیت. سال یازدهم. شماره ۱، ۱۳۷۴.
–    احدی، حسن و محسنی، فیکچره، مفاهیم بنیادی در روانشناسی نوجوانی و جوانی. تهران انتشارات بنیاد. ۱۳۷۱.
–    بیابانگرد، اسماعیل. عوامل مؤثر در رشد اجتماعی، عاطفی و اخلاقی، پوند: شماره ۱۶۷- ۱۶۵-۱۳۷۲ ص ۴۲-۳۴.
–    ثلاثی، محسن (مترجم). کوزر، پوش (مولف) زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۲.
–    رشید پور، مجید. تربیت و رشد اجتماعی. پیوند شماره ۹۵-۹۴-۹۳، ۱۳۶۶.
–    رهنما ، اکبر، رشد اجتماعی کودکان و نوجوانان و راههای تقویت آن. پیوند. شماره ۱۸۵، ۱۳۷۳ ، ص ۳۱-۲۸.
–    صبوری، منوچهر (مترجم) گیدنز، آنتونی (مولف) جامعه شناسی، تهران انتشارات امیرکبیر ۱۳۷۴.
–    واتیرفن ، آسن. نظری، سیما (مترجم) ، رشد اجتماعی برای جوانان و خانوادگی، انتشارات انجمن اولیا و مربیان  1367 ص ۱۳-۵.
–    محمدیان، توران. بهداشت روانی و رشد روانی اجتماعی کودک، سازمان بهداشت‌ جهانی WHO، انتشارات روزبهان تهران، ۱۳۶۸ ص ۳۷-۱۳ و ۱۲۷ -۱۰۵
–    عسلی. صدیقه، بررسی برخی از اختلالات رفتار نوجوانان، انتشارات آفتاب و آشنا، ۱۳۶۸ ص ۱۱-۷ ، ۲۷-۲۴، ۷۱-۶۹ .
–    جی. کارتج،  جی . اف میلبرن ، نظری نژاد، محمد حسین (مترجم) ، آموزش مهارتهای اجتماعی به کودکان، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ سوم مشهد- ص ۶۴-۳۳ و ۱۴۷-۱۲۷.
–    قربان حسینی، علی اصغر، پژوهشی نو در اعتیاد و مواد مخدر انتشارات امیرکبیر، تهران ۱۳۶۸.
–    کار، مهرانگیزه بچه‌های اعتیاد، تهران، انتشارات روشنفکران ۱۳۶۹.
–    کریمی پور، صادق، روانشناسی اعتیاد، تهران، انتشارات امیر کبیر ۱۳۶۵.
–    عظیمی، سیروس، روانشناسی کودک، انتشارات کتابفروشی دهخدا، تهران ۱۳۶۳ ص ۲۱۹- ۲۰۵ و ۱۹۷-۱۹۵.
–    دتیزر، جورج، ثلاثی، محسن (مترجم) نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، انتشارات علمی، تهران ۱۳۷۷، ص ۳۰۸-۲۶۷.
–    شفیع آبادی، عبدالله، راهنمائی و مشاور- کودک (مفاهیم و کاربردها) انتشارات سمت – تهران ۱۳۷۲ ص ۹۶-۹۴ و ۹۱-۸۸ .
–    شعاری نژاد، علی اکبر، مبانی روانشناختی تربیت، انتشارات پژوهشگاه علوم شناسی و مطالعات فرهنگی تهران ۱۳۷۵ ص ۲۱۳ – ۲۱۰.
–    شعاری نژاد، علی اکبر، روانشناسی رشد، انتشارات کتابفروشی تهران، چاپ چهارم ۱۳۴۹ ص ۴۱۵ – ۴۰۲.
–    تبریزی، غلامرضا، مقدمه‌ای بر روانشناسی رشد، انتشارات آیدین ۱۳۷۵.
–    جمعی از نویسندگان، روانشناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی(۱)، انتشارات تحت ، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، ۱۳۷۴.
–    وندرزندن، جیمز دبلیو، گنجی ، حمزه (مترجم) روانشناسی رشد، انتشارات بعثت ۱۳۷۶.
–    سیف نراقی، مریم و نادری، عزت‌ا…، اختلالات رفتاری کودکان و روشهای اصلاح و ترمیم آن، انتشارات دفتر تحقیقات و انتشارات بدر ۱۳۷۳.
–    فرجاد، محمد حسین، آسیب شناسی اجتماعی و جامعه شناسی انحرافات، انتشارات بدر، چاپ پنجم ۱۳۷۱ ص ۱۱-۹ و ۱۶۶-۱۴۳.
–    صبوراردوبادی، احمد، اعتیاد- شناسائی- علل- پیشگیری، انتشارات سازمان منطقه‌ای بهداری آذربایجان شرقی ۱۳۶۳.
–    برژه، ژان، گرگانی، توفان (مترجم)، اعتیاد و شخصیت، انتشارات سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی تهران ۱۳۸ ص ۸۶-۳.