بررسی تاثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل بر سازگاری دانش آموزان دختر

فهرست مطالب:
عـنـوان    شماره صفحات
فهرست مطالب    الف
فهرست جداول    ث
فهرست نمودارها    ث
چکیده    1

فـصـل اول
کلیات تحقیق
مقدمه    2
بیان‌مسئله     3
ضرورت و اهمیت مسئله تحقیق     5
اهداف پژوهش     6
فرضیه‌های پژوهش
متغیرهای پژوهش     7
۷
تعاریف متغیرها(مفهومی و عملیاتی)     8
تعریف نظری مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل      8
تعریف عملیاتی مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل      8
تعریف نظری سازگاری     9
تعریف عملیاتی سازگاری     10

فصل دوم
ادبیات و پیشینه تحقیق
مقدمه    13
بخش اول: سازگاری و مبانی نظری آن    13
تعریف سازگاری      13
    عوامل موثربرسازگاری     14
     انواع سازگاری     17
  روشها یا اشکال سازگاری     23
      ملاکهای سازگاری مطلوب     24
      ویژگیهای افراد سازگار     25
بخش دوم: تحلیل رفتار متقابل     27
نظریه تحلیل رفتار متقابل     27
مبانی نظری تحلیل رفتار متقابل    28
الگوی حالات نفسانی     28
موقعیت‌های روانی و طرحهای زندگی     32
 آسیب شناسی روانی     34
          الف : آسیب شناسی ساختی     24
         ب: آسیب شناسی کارکردی     35
هدف درمان در تحلیل رفتار متقابل     35
فرآیند گروهی در رویکرد تحلیل رفتار متقابل     36
مشاوره و درمان     38
        الف : تحلیل درمان ساختار    38
        ب: تحلیل درمان تبادلها     39
ارزشهای مشاوره گروهی      40
 جمع بندی مطالب      42
بخش سوم: مروری برپیشینه  تحقیق     43
مطالعات صورت گرفته در داخل کشور      43
مطالعات صورت گرفته در خارج از کشور     46
تحلیل و نتیجه گیری سازگاری از دیدگاه تحلیل رفتار متقابل     48

فصل سوم
روش اجرای تحقیق
مقدمه    52
روش تحقیق    52
جامعه آماری تحقیق     52
نمونه و روش نمونه گیری       52
ابزاراندازه گیری و روایی وپایایی آن     53
پرسشنامه سینهاوسینگ     53
پایایی پرسشنامه سینهاوسینگ     55
روایی (اعتبار) پرسشنامه سینهاوسینگ      55
روش تجزیه و تحلیل داده‌ها     56
شیوه اجرا ومراحل انجام پژوهش     56
گزارش جلسات مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل      57

فصل چهارم
تجزیه و تحلیل اطلاعات
مقدمه    60
اطلاعات توصیفی مربوط به مشخصات دموگرافیک نمونه‌های تحقیق     62
تجزیه و تحلیل داده‌ها    73
فرضیه اصلی     74
فرضیه فرعی اول      75
فرضیه فرعی دوم      76
فرضیه فرعی سوم      77
فرضیه فرعی چهارم     77

فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری
مقدمه     80
یافته‌های پژوهش      80
      الف : نتایج حاصل از توصیف داده ها     80
      ب: بحث و تفسیر نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل فرضیه ها     81
پـیشنـهادات تحقیق     87
الف- پیشنهادهای  برخاسته از پژوهش      87
ب- پیشنهادات برای انجام تحقیقات بعدی     88
  محدودیتها     88
منـابـع
منابع فارسی    90
منابع لاتین    95
پیـوست
پیوست ۱- پرسشنامه سینهاوسینگ و کلید پرسشنامه     
پیوست ۲- فرم ساختار بانک اطلاعات ، پایان نامه های کارشناسی ارشد و رساله های دکتری    
پیوست ۳- فرم ارائه چکیده پایان نامه یا رساله
پیوست ۴ – خلاصه کامل جلسات گروهی    

چکیده
هدف از این پژوهش بررسی تأثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل بر سازگاری دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان رباط‌کریم در سال ۸۶-۸۵ می‌باشد.
روش پژوهش در این تحقیق روش آزمایشی بود. که در این پژوهش ابتدا ۲۰۰ نفر با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شد که پس از انجام پیش آزمون از بین آنها دانش‌آموزانی که کمترین نمره سازگاری را کسب نمودند ۳۰ نفر به صورت تصادفی انتخاب و به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم گردیدند.
جهت اندازه‌گیری داده‌ها از پرسشنامه‌ها سازگاری سینها و سینگ (۱۹۹۳) که شامل ۶۰ سؤال که حوزه‌های عاطفی، اجتماعی و آموزشی دانش‌آموزان دبیرستانی را می‌سنجد استفاده شد و همچنین مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل در ده جلسه یک ساعت و نیم اجرا شد و در پایان نیز از هر دو گروه گواه و کنترل پس‌آزمون گرفته شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (جدول و نمودار) و جهت آزمون فرضیه‌های پژوهش از آمار استنباطی (T مستقل و کواریانس) استفاده شد.
نتایج این پژوهش نشان داد که روش مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل TA بر سازگاری اجتماعی و سازگاری کل شرکت‌کنندگان تأثیر معنادار داشته است همچنین نتایج نشان دهنده وجود تفاوت معناداری بین سازگاری دانش‌آموزان پایه اول و دوم می‌باشد و سازگاری عاطفی و آموزشی نیز افزایش یافته است ولی معنادار نبوده است.

مقدمهتوان سازگاری در انسان از جمله خصیصه‌هایی تلقی می‌شود که نقش اساسی در تامین بهداشت روانی و جسمانی او دارد زیرا مجموعه‌ای از کنش‌ها و رفتارها شرایط و موقعیت‌های جدید فراهم می‌آورد که آدمی قادر می‌شود با ارایه پاسخ‌های مناسب راه کمال را طی کند و این پیشرفت در مقوله روانی و جسمانی قابل مشاهده است زیرا کارکرد موثر در نقش‌ها و تکالیفی که فرد برای آنها اجتماعی شده را به همراه می‌آورد (نوربان و محمدیان شعرباف ۱۳۷۶). به تدریج که انسان رشد می‌کند به طور پیوسته باید ساختارهای روانی خود را از نو سازمان بدهد تا بتواند به گونه‌ای موثر با محیط خود برخورد نماید. به عبارت دیگر قدرت سازگاری خود را بالا ببرد تا بتواند با محیط هماهنگ باشد. سازگاری مستلزم تعاملی است که در آن شخص به گونه‌ای نیازهای شخصی خود را در ارتباط عملی با انتظارات محیط هماهنگ می‌کند. پیاژه معتقد است که این فرایند از طریق درونسازی یا جذب و برون‌سازی یا انطباق انجام می‌گیرد (وظیفه‌شناس ۱۳۸۰). سازگاری متشکل از دو فرایند است منطبق کردن خود با شرایط مشخص و تغییر شرایط برای منطبق کردن آن با نیازهای خود. منظور از سازگاری موثر فقدان بحران نیست بلکه وضعیتیاست که در آن به طور معمول انتظار می‌رود که استرسهای زندگی مدیریت شده باشد (فنوی ۱۳۸۰). مک دانلد (۱۹۸۵) می‌گوید وقتی می‌گوییم فردی سازگار است که پاسخهایی که او را به تعامل با محیطش قادر می‌کند آموخته باشد و از نظر عاطفی نیز بتواند با آن تعامل نماید. (فنونی ۱۳۸۰). بنابراین طبق نظریات فوق سازگاری برای انسان یک ضرورت و امر حیاتی به شمار می‌آید از آنجا که انسان در گروه متولد می‌شود و در گروه زندگی می‌کند و اجتماعی می‌شود و در گروه کار می‌کند و حتی در گروه توان سازگاری خود را از دست می‌دهد و ناسازگار می‌شود این سوال پیش می‌آید که چرا در گروه این کارکرد را دوباره به دست نیاورد و درمان نشود. بر این اساس و به لحاظ اهمیت مشاوره و روان درمانی گروهی که نقش اساسی در جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه به همراه دارد. در این پژوهش سعی بر آن است که تاثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل (TA) بر سازگاری اجتماعی عاطفی و آموزشی دانش‌آموزان مورد بررسی قرار گیرد. بیان مسیله سازگاری در فرهنگ روان‌شناسی عبارت است از رابطه‌ای که هر ارگانسیم با محیط خود برقرار می‌کند. این اصطلاح معمولا به سازگاری روان‌شناختی یا اجتماعی با توجه به معنای ضمنی مثبت آن اشاره دارد. یعنی فرد خوب سازگار یافته و این اصطلاح وقتی به کار برده می‌شود که فرد در یک فرایند جاری و غنی از رشد بالقوه خودش درگیر است و به تغییرات محیطی به طرز موثری واکنش نشان می‌دهد. این واژه از طرفی اشاره به یک حالت تعادل کامل بین ارگانیسم و محیط دارد. حالتی که در آن همه نیازها ارضا شده‌اند و عملکردهای ارگانیسمی به آسانی تحقق بخشیده می‌شوند (عیدیان ۱۳۸۵). سازگاری به فرایندهای روان‌شناسی که مردم را با تغییرات روزمره هماهنگ می‌کند اشاره دارد (وایتن ولیویید به نقل از شهسواری ۱۳۸۲) به زعم سینها وسینگ (۱۹۹۳) سازگاری عبارت است از ثبات عاطفی و جسارت در روابط اجتماعی و نیز علاقه به تحصیل و مدرسه در فرد که به صورت سازگاری عاطفی سازگاری اجتماعی و سازگاری آموزشی نیز بیان شده است (سینها وسینگ ترجمه کرمی ۱۳۷۷) منظور از سازگاری اجتماعی داشتن رابطه صحیح و مطلوب با دیگران و سازگاری شخص با محیط خود می‌باشد که با تغییر دادن خود و یا محیط به دست می‌آید (پورافکاری ۱۳۷۳) و به مکانیسم‌هایی که بوسیله آنها یک فرد ثبات عاطفی پیدا می‌کند سازگاری عاطفی اطلاق می‌گردد و سازگاری تحصیلی را به عنوان داشتن نگرشهای مثبت نسبت به اهداف تحصیلی وضع شده کامل کردن شروط تحصیلی و اعتقاد فرد به موثر بودن تلاش برای رسیدن به درجات علمی بالاتر تعریف کرده‌اند (پور دهقان اردکانی ۱۳۸۳). عوامل زیادی با سازگاری که یک ضرورت حیاتی برای انسان محسوب می‌شود در ارتباطند که مهمترین آنها نحوه برقرار کردن ارتباط و تعامل با دیگران می‌باشد. به عبارت دیگر ارتباط و تعامل ناموفق باعث بوجود آمدن ناسازگاری در فرد خصوصا در نوجوانان و جوانان که داشتن تعاملات اجتماعی به ارتباط با دیگران بویژه همسالان نقش مهمی در سلامت روانی آنها دارد می‌شود (احمدی ۱۳۷۵). از دیدگاه روانشناسی ارتباطات کوچکترین واحد ارتباطی در اجتماع رابطه بین دو شخصیت است. برن معتقد است که شخصیت هر انسانی از سه بخش که در ارتباط با یکدیگر هستند تشکیل می‌شود. کودک‌ والد و بالغ.بنابراین وقتی انسان می‌خواهد در جامعه سازگار باشد باید ابتدا خصوصیات شخصیتی سه‌بعدی خود را بشناسد و سپس وارد اجتماع شود. آنگاه خصوصیات سه‌بعدی طرف مقابل را نیز به طور نسبی بشناسد تا بهتر بتواند با او ارتباط برقرار کند. چه اگر ندانیم چگونه و با کدام بعد و در چه موقعیتی رابطه انسانی برقرار کنیم دچار شکست در تعامل اجتماعی شده و حالت سرخوردگی و ناکامی پیدا می‌کنیم و در نهایت با محیط انسانی خود ناسازگار می‌شویم (شفیع‌آبادی و ناصری ۱۳۸۰). در همین رابطه در پژوهشی حاجی نصیر (۱۳۸۴) با عنوان تاثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل برخود پنداره و منبع کنترل دانشجویان دختر دانشگاههای تهران به این نتیجه دست یافت که مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل با اطمینان ۹۹ بر تغییر خود پنداره و منبع کنترل دانشجویان موثر بوده است. با توجه به تحقیقات صورت گرفته اینکه نظریه تحلیل رفتار متقابل نظریه قابل فهم و پیشرفته روانشناسی درباره تفکرات احساسات و ارتباطات افراد است و درک آن برای سنین نوجوانی راحت‌تر است و از طرفی رویکردی است که مفاهیم و متون آن برای گروههای درمانی طراحی شده (کرسنی به نقل از شفیع‌آبادی ۱۳۸۰) و نوجوانان گرایش شدیدی به شرکت در گروه دارند در این پژوهش سعی شده است که تاثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل بر سازگاری اجتماعی عاطفی و آموزشی دانش‌آموزان سنجیده و مورد بررسی قرار گیرد.

منابع مورد استفاده
– احمدی ، سید احمد. (۱۳۷۵) روان شناسی نوجوانان و جوانان. اصفهان : انتشارات مشعل.
– اسلامی نسب ، علی. (۱۳۷۳) روان شناسی سازگاری. تهران : سازمان چاپ و نشر بنیاد.
– امین ، حامد. (۱۳۷۹) مطالعه کارکردهای مهارتی ارتباطی به کمک آموزش کارگاهی تحلیل تبادلی در بین کارشناسان اداره کل منابع طبیعی استان فارس . پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.
– برک ،‌لورای . (۱۳۸۳) روانشناسی رشد . ترجمه سیدمهدی ، یحیی. جلد اول ، تهران : نشر ارسباران.
– برن ، اریک. (۱۳۷۰) بعد از سلام چه می گوئید . ترجمه قراچه داغی ، مهدی. تهران : نشر البرز
– برن ، اریک . (۱۳۷۳) تحلیل رفتار متقابل . ترجمه فصیح ، اسماعیل . نشر فاخته.
– توکلی ،‌محمد باقر . (۱۳۷۶) . بررسی رابطه اشتغال مادران با سازگاری اجتماعی و عملکرد تحصیلی فرزندان آنان در مقطع تحصیلی ابتدای شهرستان سنندج . پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشگاه آزاد اسلامی .
– پورافکاری ، نصرت الله . (۱۳۷۳) فرهنگ جامع و روان شناسی – روان پزشکی . جلد اول . تهران انتشارات نوبهار .
– پوردهقان ، حمیدرضا. (۱۳۸۳) بررسی میزان سازگاری تحصیلی و سبک هویت دانشجویان دانشگاههای تهران . پایان نامه کارشناسی ارشد . تهران : دانشگاه تربیت معلم.
– جونز، ون و استوارت ، یان . (۱۳۸۵) . روش های نوین در روان شناسی تحلیل رفتار متقابل . ترجمه دادگستر . بهمن . چاپ چهارم . تهران : نشر دایره .
– خدایی خیاوی ،‌سیامک . (۱۳۷۶) بررسی تاثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل در کاهش اضطراب دانش آموزان دبیرستانهای پسرانه شهرستان مشکین شهر . پایان نامه کارشناسی ارشد مشاوره . تهران . دانشگاه ، تربیت معلم .
– حاجی سید نصیر ، مهین سادات . (۱۳۸۱) بررسی تاثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل بر منبع کنترل و خود پنداره دانشجویان دختر دانشگاههای تهران . پایان نامه کارشناسی ارشد . تهران ، دانشگاه الزهراء.
– در ویزه ، زهرا. (۱۳۸۳) مقایسه رابطه همدلی مادران و دختران نوجوان با اختلالهای رفتاری (سازگار ، ناسازگار) در تهران. مطالعات روانشناختی . تهران : دانشکده علوم تربیتی دانشگاه الزهراء.
– زعفری ، مهدی . (۱۳۷۷) بررسی خدمات مشتری در شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران «هما» از دیدگاه تحلیل رفتار متقابل . پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی . تهران : دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرکز.
– ساعتچی ، محمود. (۱۳۷۷) مشاوره و روان درمانی ، نظریه ها و راهبردها . تهران : نشر ویرایش .
– ستوده ، هدایت اله . (۱۳۷۸) روان شناسی اجتماعی . تهران : انتشارات آوای نور.
– سیف، علی اکبر . (۱۳۷۶) تغییر رفتار و رفتار درمانی (نظریه ها و روش ها). تهران : نشر دوران .
– شافر ، لارنس و فردریک . (۱۳۶۷) روان شناسی سازگاری . ترجمه پورمقدس ، علی تهران : انتشارات مشعل.
– شفیع آبادی ، عبداله . (۱۳۷۷) پویایی و مشاوره گروهی . تهران ، انتشارات رشد.
– شفیع آبادی ، عبداله ، ناصری ، غلامرضا. (۱۳۸۰) نظریه های مشاوره و روان درمانی . چاپ هشتم . تهران ، مرکز نشر دانشگاهی.
– شهسواری ، محمد هادی . (۱۳۸۲) بررسی رابطه تعاملهای درونی خانواده با رشد قضاوت اخلاقی و سازگاری دانش آموزان پسر سال اول شهر اراک . پایان نامه کارشناسی ارشد . تهران ، دانشگاه تربیت معلم.
– طهرانی ، فاطمه . (۱۳۸۴) بررسی تاثیر آموزشی مهارت های ارتباطی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل بر افزایش رضایت زناشویی زنان ساکن شهر اصفهان . پایان نامه کارشناسی ارشد مشاوره . تهران : دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
– عیدیان ، فاطمه (۱۳۸۵) بررسی و مقایسه رابطه بین سازگاری و عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانهای شهرستان اسفراین در سال تحصیلی ۸۵-۸۴ پایان نامه کارشناسی ارشد . تهران : دانشگاه شهید بهشتی .
– فرقدانی ، آزاده . (۱۳۸۳) . بررسی رابطه بین هوش هیجانی و سازگاری اجتماعی دانشجویان دوره کارشناسی دانشکده علوم تربیتی دانشگاه علامه . پایان نامه کارشناسی ارشد . تهران : دانشگاه علامه طباطبائی.
– فنونی – طلعت السادات . (۱۳۸۰) بررسی رابطه بین خود پنداره و سازگاری اجتماعی با پیشرفت تحصیلی دختران متوسطه منطقه ۱۰ آموزش و پرورش شهر تهران . پایان نامه کارشناسی ارشد . تهران : دانشگاه تربیت معلم .
– کدیور ، پروین . (۱۳۸۳) روان شناسی تربیتی . تهران ، انتشارات آوای نور .
– گلادنیک ، ساموئل (۱۳۸۲) خانواده درمانی ، تاریخچه ، نظریه و کاربرد. ترجمه بهاری ، فرشاد و همکاران . تهران : انتشارات تزکیه .
– مکنتی ، پگاه . (۱۳۸۴) بررسی تأثیر مشاوره گروهی با رویکرد شناختی – رفتاری بر سازگاری اجتماعی دختران نوجوان ساکن مراکز شبانه روزی شرق تهران . پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشگاه آزاد اسلامی (واحد علوم و تحقیقات)
– نوابی نژاد ، شکوه . (۱۳۸۳) نظریه های مشاوره و روان درمانی گروهی . تهران : انتشارات سمت.
– نور بالا ، احمدعلی و محمدیان شعر باف، حمیدرضا . (۱۳۷۶) مقایسه تاثیر دو روش درمانی گروهی با رویکرد تحلیل روانی و شناختی بر افزایش سازگاری اجتماعی . فصلنامه دانشور. شمار? (۱۶-۱۵)
– وظیفه شناس ، حمید. (۱۳۸۰) مقایسه عزت نفس ، سازگاری اجتماعی و هوش دانش آموزان دارای پدر با دانش آموزان فاقد پدر مقطع متوسطه شهرستان اسفراین . پایان نامه کارشناسی ارشد . تهران ، دانشگاه آزاد اسلامی .
– هرگنان والسون (۱۳۸۲) مقدمه ای بر نظریه های یادگیری . ترجمه سیف ، علی اکبر . تهران : انتشارات دوران .
– هریس ، تامس آ . (۱۳۷۹) وضعیت آخر . ترجمه فصیح ، اسماعیل . تهران : نشر زریاب.
– یمینی دوزی سرخابی ، محمد . (۱۳۷۱) تحلیلی بر ناسازگاری دانش آموزان دردور? ابتدایی . فصلنامه تعلیم و تربیت ، شماره ۴.

REFRENC:

– Albrecht , M, (1995) Blackwell handbook of adolescence, Blackwell book of development psychology, ma, 290-301.
– Boekaaerts, M(2002) bringing about chery in classroom: strengths and weakness of the self-regulated learning approach, leanhny and instruction , N, 12,589,604.
-Elabedour, sabman (2004) . The effect of polygamous marital structure on behavioral , emotional and academic adjustment children , clinical child and family psychology review , vol , 5.
– Hallbrook, chuck L.(1990) . friendships in middle school: influences on motivation and school adjustment journal of education psychology . p195. 203.
– jhon s, christive(1985), Ethnic identity and the academic adjustment of children from Menican and Europeall Backgrounds . development psychology :p.799-811
– Lazarus , R,(1976). Patterns of adjustment International student Edition.
– Lipschitz, E.R. and Itzhaky , H(2005). Social support mastery , self –esteem and individual adjustment amony at- risk youth . child and youth care forum p329-346.
-Murray , C. and Malmyren ,K.(2005). Implementiny a teacher – student relationship program in a high poverty urban school : Effects on social , emotional and academic adjustment and lesson learned . journal of school psychology . p 137-152
-schoroeder , D (1990) the role of sense of shool belonginy and jender in the academic adjustment of latin adolescents. Journal of youth and adolescence p619-628