ویژگی های یک مدیر موفق از دیدگاه اسلام

فهرست مطالب

پیشگفتار
فصل اول: کلیات
۱-    مقدمه
۲-    معرفی موضوع تحقیق
۳-    اهمیت تحقیق
۴-    انگیزه و هدف از تحقیق
۵-    روش تحقیق
۶-    موانع و مشکلات تحقیق
فصل دوم: ضرورت شناخت انسان و رهبری از دیدگاه اسلام
۱-    طرح بحث
۲-    ضرورت شناخت انسان از دیدگاه اسلام و قرآن
۳-    ضرورت شناخت رهبری و مدیریت برای انسان
۴-    تحلیلی از رهبری و مدیریت در اسلام
فصل سوم: ضرورت شناخت سازمان از دیدگاه اسلام
۱-    سازمان چیست؟
۲-    فلسفه وجودی سازمانها
۳-    مفهوم اسلامی سازمان
فصل چهارم: سیر تحول مدیریت در تاریخ زندگی انسان
۱-    رهبری و مدیریت در جوامع باستانی
۲-    نگرش بر جنبش مدیریت عملی
۳-    بررسی مکاتب و تئوریهای مدیریت
فصل پنجم: بررسی معیارهای شایستگی مدیریت از دیدگاه اسلام
۱-    طرح بحث
۲-    معرفی معیارها
الف –  تعهد
ب- تخصص
ج – کفایت
فصل ششم: بررسی شرایط و اوصاف یک مدیر موفق از دیدگاه اسلام
الف) طرح بحث
۱-    اشراف مدیر
۲-    قدرت مدیر
۳-    قاطعیت مدیر
۴-    مدیر مجری قانون
۵-    کار امروز را به فردا نیداختن مدیر
۶-    ایجاد جو تشویق و تنبیه
ب) معرفی عوامل موثر در موفقیت مدیر
۱-    اختیار
۲-    اعتماد به نفس
۳-    تنظیم وقت و تقسیم کار
۴-    ایجاد روابط صمیمانه انسانی
۵-    گذشته‌نگری
۶-    آینده‌نگری
۷-    ابهام‌زدائی
منابع و مآخذ

پیشگفتار
سخن از مدیریت در دین مبین اسلام است، مدیریتی که متاسفانه باید اعتراف نمود که در طول تاریخ از آن سخن زیادی گفته نشده است.
جامعه‌ای که نام اسلامی را به همراه خود یدکی می‌کشد، نمی‌تواند در وادی مدیریت اسلامی قدم نگذاشته و از چشمه پر فیض‌ان سیراب نگردد.
هر چند بعضی از صاحب‌نظران معتقدند که امروزه دستاوردهای علومی که در خدمت مدیریت قرار دارد، نیاز را به الهام از رهنمودهای نظری کم کرده است، ولی دقت نظر در مفاهیم آیات و اخبار و احادیثی که مدیران به استفاده از این دست‌آوردها سوق داده و راه را برای موفقیت سازمانها هموار می‌کند، نظری تلقی نمودن رهنمودهای قرآن را کاهش می‌دهد، بطوریکه قرآن کریم دائماً اهمیت تدبیر را برای انسان یادآور می‌شود تا اینکه او بتواند در انجام هر کار و حل هر مشکلی موفقیت حاصل نماید.
تدبیر در امور اجتماعی که شئون زندگی انسانها رادر بر می‌گیرد از اهمیت خاصی برخوردار است، و به همین سبب خداوند نیز در کتاب انسان ساز خود که توسط حضرت محمد مصطفی (ع) نازل شده به تدبیر کنندگان قسم یاد می‌نماید و اهمیت این امر را برای انسانها روشن می‌سازد.
همانگونه که در سوره النازعات، آیه ۵ به این موضوع اشاره کرد و می‌فرماید:
«فالمد برات امراَ»
«پس سوگند به تدبیر کنندگان»
ضرورت تدبیر، ضرورت مدیریت را آشکار می سازد، که در یک اهتمام جمعی، آن کس که زمام امور را با تمام اختیارات آن بدست می‌گیرد، چو نیکوست که از کیفیت اندیشه و تفکر نیز برخوردار باشد و برای بهبود حرکت جمعی بتواند تدبیر و اندیشه را در جامعه‌ای که حرکت به سوی پیاده کرد احکام و فرآمین الهی دارد، بکار برد، تا بنای نظام خود را بر اسلام استوار سازد و بدینوسیله در انتخاب و انتصاب مدیران از هیچ تلاشی فروگذار نشود تا در عمل پیروز گردد.
اعمال مدیریت در سازمانهای اسلامی می‌تواند از خاصیت اجتماع شمول در هر جامعه‌ای برخوردار باشد، بدینگونه که مدیران الگوئی نسبی از یک مطلق باشند تا با ارشاد به صحت، علاوه بر ایجاد، تولید و خدمت، در تربیت جامعه نیز عملاَ سهیم گردند. اما چگونه می‌توان به این نیت مقدس جامعه عمل پوشاند؟
مصداق واقعی در این باره می‌توان عملکرد مدیران الهی یعنی پیامبران باشند که اساس مدیریت را از سرچشمه پر فیض خالق خود آموختند و آنرا در میان امت خود بکار بردند و همچنین برای هدایت اساس و مبانی که بشارت دهنده، آن بودند، کتاب آسمانی بر جای نهادند، و برای توجیه و تعبیر آن در غیاب خود رهبرانی را پروراندند که نشانه‌ی بارز آن در روش حضرت ختمی مرتبت، محمد مصطفی(ص) به روشنی مشهود است.
ملاحظه می‌نمائید که مدیریت اسلامی یعنی مدیریت الهی، یعنی آنچه که خدا می‌خواهد و آنچه که منافع خلق را به دنبال دارد، که در آن نقصان، جائی و خودکامگی، مکانی ندارد.
حکومت، آمریت دانش است، دانشی که صدق و صداقت، رفق و رفاقت، صلح و صفا و ثمره، مطلوب را متفقاً دربردارد.
آیا اگراساس مدیریت را بر ویژگی‌های فوق‌الذکر بنانهیم، نمی‌توانیم در هر جایگاه کسی را که شایسته است قراردهیم، تا مراحل اجرای امورات دچار نقص و حرکت دچار لغزش نشود؟
بلی، به این دلیل است که تعهدی که باتلفیق علم و عمل حاصل شود در اسلام جایگاه خاصی دارد، و چون پذیرش مسئولیت برای یک فرد مسلمان باید آگاهانه صورت پذیرد، پس شایسته است که در خود تخصص را نیز جای دهد.
ودر یک کلام باید بگویم که برای پذیرش مسئولیت تئها تعهد به اسلام کافی نیست و فرد متعهد می‌بایست تخصص کافی نسبت به انجام امورات آن مسئولیت داشته باشد. پس به صرف عمل یک فرد به واجبات، که در ذمه هر فرد مسلمان است،نمی‌توان به وی مسئولیت واگذار نمود، زیرا که بار امانت را کس می‌تواند به دوش بکشد که راه امانت‌داری را (آنچنانکه به امانت صدمه‌ای نرسد) بداند، مدیر اسلامی خداجو، خداترس و عبدا.. است، و این عبد خدا بودن اوست که وی را در عمل و حرکت یاری میدهد.
جلوه‌های امکانات، مدیر اسلامی را بخود مشغول نمی‌کند، زیرا که او برای عمل صالح خود باید از خدوند، ساده زیستن را طلب کند تا از این راه جلب رضایت خدایش را نماید.در راستای اهمیت و ارزش مدیریت اسلامی و معیارهای انتخاب مدیر اسلامی،توفیق حاصل شد که در پروژه تحقیقاتی خود بیانگر مطالبی، هر چند ناقص بشرح ذیل باشم:
ما سعی داریم پس از بیان کلیات پروژه خود که در فصل اول ارائه خواهد شد، در فصل دوم، انسان را از دیددگاه قرآن توجیه نماییم و سپس در فصل سوم بحثی را برای شناخت سازمان اسلامی، که جایگاه مدیریت الهی در آن است، اختصاص دهم و آنگاه در فصل چهارم نگرشی بر تحول مدیریت در تاریخ زندگی انسان بیافکنیم و در ماقبل آخر فصول، رهبری و مدیریت را از دیدگاه اسلام بررسی نماییم و بالاخره در فصل ششم، شرایط و اوصاف یک مدیر، در نظام اسلامی را بازگو نماییم.
و نتیجتاً اینکه مدیریت اسلامی این نیست که این حقیر برداشت و به رشته تحریر درآورده‌ام بلکه این مجمل، نمایی است که از ذات و سرچشمه دستورات دین مبین اسلام نشأت گرفته است. و امیدوارم با دریافت نظرات سازنده اهل علم و بویژه فرماندهان ارجمندمان بتوانیم در هر چه بهتر تهیه وتنظیم نمودن و ارائه این پروژه تحقیقاتی موفق گردم.
حمید حیدر‌ی هائی علی اکبر شعبانی  میرزا حسن نادری
دانشجویان رشته مهندسی سیستم در مقطع کارشناسی
دانشگاه افسری امام علی(ع)
بهار ۱۳۸۶
 
فصل اول

کلیات
۱-    مقدمه
۲- معرفی موضوع تحقیق
۳- اهمیت تحقیق
۴- انگیزه و هدف از تحقیق
۵- روش تحقیق
۶- موانع و مشکلات تحقیق
 
۱-    مقدمه
شاید بتوان گفت که هیچ امری در زندگی انسان و پیشبرد اهداف او نمی‌تواند نقش رهبری و مدیریت را داشته باشد.
اهمیت رهبری و مدیریت و تاثیر بسیار آن در سازندگی جوامع انسانی و پیشرفت کشورهای جهان، امروزه بیش از هر زمان دیگر به اثبات رسیده است و این حقیقت به تجربه نیز درآمده است که در میان جوامع انسانی امروز، آن جامعه‌ای توانسته است به رشد و توسعه و پیشرفت بیشتر و بهتری دسته یابد که از نعمت وجود رهبری لایق تر، و مدیرانی داناتر برخوردار باشد، تاریخ نیز با نمونه‌ها و شواهدی که در این زمینه ارائه داده است، این تحقیقت را تائید نموده، چون بسیار دیده شده است که جامعه‌ای یا کشوری که بعلت سوء رهبری و مدیریت، رو به زوال و نابودی کشیده می‌شده، و می‌رفته است تا دیگر اثری از آن بجای نماند، هنگامیکه به برکت یک انقلاب و یا بر اثر عوامل دیگری، شبکه رهبری و مدیریت این جامعه تغییر می‌کند، بدون آنکه هیچ عامل دیگری دخالت داشته باشد، همین جامعه بر اثر رهبریهای درست و حسن انجام امور توسط آن مدیران، دراندک زمانی آثار زوالش از بین رفته و همیکن شمور رو به اضمحلا، بسرعت رو به رشد و توسعه می‌رود و از نابودی حتمی نجام می‌یابد. توجه به عملکردهای مدیریت در سالهای اخیر گویای این واقعیت است که جوامع سعی در ایجاد هماهنگی در سازمانهای خود می‌نمایند. و برای رسیدن به  این منظور از دست آوردهای مختلف مدیریت بهره می‌جویند. در این راستا هر اجتماعی عملکرد مدیریتی خود را بر اعمال مدیریت در جوامع دیگر ارجح تر می‌داند، بطوریکه گهگاه درگیری تفکران گوناگون، تفهیم مفهوم واقعی مدیریت را دچار نوسانات می‌سازد، لذا در حال حاضر لزوم مشخص کردن مفهوم واقعی مدیریت و عوامل ارکانی آن بشدت احساس می‌شود.
حال برای آنکه به مدیریت و نقش بسیار موثر آن در ساخت و پیشرفت جوامع انسانی بیشتر آگاه شویم، کافی است به این نکته توجه داشته باشیم که هیچ عمل ساده‌ای را نمی‌توان در نظر گرفت که انجام صحیح آن از برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری، زمانبندی، تقسیم کار و پیش‌بینی‌های احتمالی بی‌نیاز باشد و اینها همه همان اصول مدیریتی هستند که هر مدیر برای اداره امور حوزه، مسئولیتش بایستی آنها را اعمال نماید.
همچنین قوانین و مقرراتیکه لازمه اداره امور یک جامعه بوده و برای جلوگیری از تشنج و هرج و مرج در یک کشور ضروریست، نیز بخشی از مدیریت و رهبری صحیح آن جامعه یا کشور می‌باشد.
و به این ترتیب اداره صحیح امور در سطح کوچک که می‌توان از آن بعنوان مدیریت نام برد و هم چنین در سطح وسیع که از آن نیز بعنوان رهبری نام می‌بریم، مهمترین مسائلی هستند که وجود آنها در همه نظامها و حکومتها ضورری است، و آن نظامی می‌تواند بهتر و با قدرت بیشتر به رفع مشکلات موجود خویش بپردازد که سیستم حکومتی خویش را بر اساس رهبری و مدیریتی صحیح‌تر و اصولی‌تر استوار نماید.
اصولاَ خط و مشی اصلی مدیریت در هر جامعه از ایدئولوژی و فرهنگ حاکم بر آن جامعه نشات می‌گیرد و با توجه به اینکه ایدئولوژی حاکم بر نظامی اسلامی، احکام و فرامینی است که از سوی خالق هستی برای ما صادر شده و توسط پیامبران و امامان و رهبران اسلامی به ما ابلاغ گردیده است.
لذا در تعیین ابعاد مدیریت در جامعه اسلامی باید متکی بر قائمه ایدئولوژی اسلامی باشیم.

مدیر مسئول در یک سازمان اسلامی باید:
–    از مدیریت در منطقه عام توجیه منطقی داشته باشد.
–    شکل مدیریت جامعه اسلامی را بشناسد.
–    از جریان حرکت مدیریت در جامعه خود آگاه باشد.
–    وظایف مدیران اسلامی را بداند و با تکیه بر فلسفه اسلامی مدیریت را توجیه نماید.
بدین طریق ایده خود محوری در مدیر جایگزین خدا محوری گشته، مناسبات سازمانی بر اساس معرفت خدا (معرفتی استوار بر اساس توجیه) شکلمی‌گیرد. و مدیر در هر حال ارتباط خود را با خدا در عمل به تصویر می‌کشاند.
آری، اگر مدیر مجهز به این شناخت گردد، الگوی سایر اعضاء سازمان قرار می‌گیرد و در سازمان فوق اگر هر اندازه انسان‌ها با درجات سازمانی و ویژگی‌های مختلف انسانی وجود داشته باشند، اعمال مدیریت اسلامی، آنرا به صورتواحدی تجلی می‌دهد، زیرا در این صورت، رسیدن به وحدت، هدف قرار می‌گیرد.
امیدواریم این پروژه، تحقیقی بتواند سهمی (هر چند اندک) در گسترش مدیریت اسلامی و پیشبرد اهداف سازمانهای اسلامی داشته باشد.
والسلام
حمید حیدری هایی – علی اکبر شعبانی – میرزا حسن ناردی
 
معرفی موضوع تحقیق:
بررسی معیارهای شایستگی مدیریت و ویژگیهای یک مدیر موفق از دیدگاه اسلام
مدیریت اسلامی مدیریتی است که زمینه رشد انسان بسوی ا.. را فراهم نموده و مطابق کتاب، سنت، سیره و روش پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع)و علوم و فنون و تجارب بیشری جهت رسیدن به اهداف نظام در ابعاد مختلف، همانند یک محور، مدار و قطب عمل می‌کند.
این تعریف دارای چند ویژگی است که جای اندکی دقت دارد:
اولاً: هدف از خلقت را بیان می‌کند.
همانگونه که خداوند درسوره، ذاریات، آیه ۵۶ در این خصوص می‌فرمایند:
«ما خلفت الجن و الانس الا لیعبدون»
«ما جن و انسا را نیافریدیم، مگر برای اینکه مرا پرستش کنند.»
سپس نتیجه می‌گیریم که پیامبران الهی مدیرانی بودند که به منظور هدایت و دعوت انسانها برای عبودیت خداوند بر انیگخیخته شده‌اند.
ثانیاً: تطابق رفتار مدیر با کتاب و سنت و سیره پیامبر (ص) و امامان معصوم(ع) یعنی اینکه در مدیریت اسلامی داشتن الگو و اسوه و عمل نمودن به گفته‌ها و کردار آنها یک اصل اساسی است.
همانگونه که در آیه ۲۱ سوره احزاب خداوند می‌فرمایند:
«لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه»
«البته شما رادر اقتداء به رسول خدا چه در صبر و استقامت و چه در اوصاف و امثال نیکو خیر سعادت بسیار است»
ثالثاً: آگاهی از علوم و تجارب بشری از دیگر مسائل پایه‌ای مدیریت اسلامی است. بسیاری از آیات قرآن کریم تفکر و تعلم را ارج می‌نهند. همچنین فرمایش پیامبر اکرم(ص) در این زمینه نیز نشانارج و منزلت دستیابی به دانش و علم را می‌رساند. تا جائی که‌آن حضرت می‌فرمایند:
«اطلبو العلم ولوبالصین»
«در جستجوی علم باشید، حتی اگر در چین باشد.»
بسیار واضح و روشن است که در چین فقه و اصول درس نمی‌داده‌اند، بلکه علوم تجربی می‌آموخته‌اند و می‌دانیم که مطالب علمی مرز نمی‌شناسد و همه جهانیان می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. کما اینکه در بند ششم از اصل دوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز استفاده از علوم و فنون و تجارب بشری و تلاش در پیشبرد آنها بعنوان یکی از اهداف جمهوری اسلامی ذکر گردیده است.
رابعاً: ویژگی چهارم از تعریف فوق، مسئله محور و قطب بودن مدیر است. حضرت علی(ع) تعبیر زیبائی از محور و مدار بودن مدیر ارائه می‌نماید، که در نهج البلاغه و در خطبه ۱۴۶ بشرح ذیل آمده است:
«و مکان القیم بالامر مکان النظام من الخرز، یجمعه فاذا انقطع لنظام تفرق الخرز و ذهب ثم لم یجتمع بحذا فیره ابداَ»
«مکان زمامداری دین و حکمران مملکت مانند رشته و مهره‌ای است که آنرا گردآورده و بهم پیوند می‌دهد، سپس اگر رشته بگسلد مهره از هم جدا شده، پراکنده گردد و هرگز همه آنها گردهم نیامده است.»
حضرت همچنین می‌فرمایند:
«من برای خلافت (از جهت کمالات علمی و عملی) مانند قطب وسط آسیاب هستم (همانگونه که دوران و گردش آسیاب، قائم به میخ آهنی وسط است و بدون آن خاصیت ندارد) علوم و معارف از سرچشمه، فیض من مانند سیل سرازیر می شود، هیچ پرواز کننده‌ای در فضای علم و دانش به اوج و رفعت من نمی‌رسد.»
حال که تعریفی از مدیریت اسلامی ارائه گردید باید دید که چه کسی می‌تواند و باید این مسئولیت حساسی رادر نظام اسلامی بعهده بگیرد. کسی که میخواهد پست حاکمیت و مدیریترااحراز نماید، باید دارای یکسری ویژگیها و صفاتی باشدتا بتواند مسئولیت را بعهده بگیرد و یا نظام اسلامی بتواند مسئولیتی را  بر دوش فرد یا افرادی که شرایط و اوصاف مدیریتی را داشته باشند بگذارد، اینکه به شرایط و اوصاف مدیر در نظام اسلامی (مدیریت اسلامی) می‌پردازیم:
۱-    ایمان
۲-    دانش و آگاهی
۳-    کفایت
این اوصاف برگرفته و استخراج شده از متون و منابع اسلامی است و تعیین کننده راه گزینش و انتصاب مدیران در یک نظام اسلامی می‌باشد. که انشاء الله در فصل ششم به شرح کافی در خصوص هر یک می‌پردازم.

۳- اهمیت تحقیق
مدیریت یک واقعیت مجهول و ناشناخته‌‌ای است، لا اقل برای ما ایرانیان آنطوری که باید شناسانده شود این شناسائی انجام نشده است.
اگر روزی قرار شوددر جامعه ما علل شکست‌ها را در شئون خانوادگی و اجتماعی و فرهنگی و غیره مورد بررسی قرار دهیم در آن موقع متوجه خواهیم شد که بیشترین شکست‌ها معمول فقدان مدیریت صحیح بوده است، از اینجا نتیجه می‌گیریم که جامعه ما هنوز به ارزش مدیریت‌های دوره طاغوت که همه و همه بر اساس روابط انجام می‌شده است، مقرر گردید انسانهای با تعهد و ایمان بر اساس ورزیدگی‌ها و تخصص‌ها مسئولیت‌ها را پذیرا کردند.
بدیهی است با از بین رفتن مدیریتهای طاغوتی و روابط خشک و سرد مدیر و کارمند، جامعه انقلابی نیازمند مدیریت اسلامی و روابط انسانی است.  روی همین نیاز بحث از مدیریت اسلامی و رهبری از دیدگاه اسلام در جامعه توسعه و گسترش یافت، ولی تا کنون جامعه به ارزشمندی مدیریت صحیح پی نبرده است. لذا بر اساس فقدان نیروی انسانی متخصص و عدم آگاهی عمیق در کاربرد مدیریت میزان ضایعات در جامعه درخور توجه بوده و نکته‌ای که درتزاید و افزایش این ضایعات موثر بوده، عدم تثبیت مدیریتها بوده است، بطوریکه هفته‌ای یکبار مدیریت تغییر و مدیری تازه بر سر کار منصوب می‌شده است، همه اینها حاکی از عدم شناخت جامعه از شئون و اهمیت مدیریت است.
بنابراین یکی از نیازمندیهای جامعه، آشنائی وشناخت با اصول مدیریت اسلامی و حوزه رهبری است. دانشمندان و محققان دردوره انقلاب بر اساس وظیفه‌ای که به عهده دارند، موظف هستند بر اساس ضرورتهای اجتماعی این مشکل را حل و فصل نموده و از دیدگاه اسلام همه شئون مدیریت را تجزیه و تحلیل نموده و در اختیار همگان قرار دهند، امید است دیگر اساتید بزرگوار و دانشمندان اسلامی با توجه به ضرورتهای اجتماعی، همانطور که همیشه پایدار اسلام بوده و مشکلات و معضلات را از سر راه مسلمانان برطرف می‌کردند، مشکل مدیریت را حل نموده و بطور کامل مدیریت کشور را با نظر اسلام تدوین نمایند.
آشنائی با مدیریت واقعیتی است که جامعه انقلابی ما بدان نیازمند است، زیرا کودک سالم و برومند احتیاج به مدیر وارد و به عبارت دیگر شاگرد مدرسه نیازمند به مدیر است.
ادارات و سازمانهای دولتی نیز نیازمند مدیرند. و بالاخره در همه ابعاد جامعه برای تحول و پیشرفت احتیاج به مدیریت دارد.
از همه اینها گذشته حتی یک انسان اگر بخواهد خود را بسازد و خویشتن را متعالی گرداند، بدون تردید نیازمند است که در وجود خود مدیریتی را پیاده کند تا در پرتو مدیریت عقل و خرد همه سازمانهای گوناگون تن و روح هم آهنگ شده و در یک سو و یک جهت حرکت و پویائی داشته باشند.
با مطالعه آیات قرآن و روایات در خواهیم یافت که زیر بنای مدیریت اسلامی از همین مدیریت خرد و عقل نشان گرفته، بدین معنی که انسانها تا ساخته و پرداخته نشوند، صلاحیت مدیریت را نخواهند داشت، زیرا تا انسانی بر خود تسلط و مدیریت نداشته باشد، نمی‌تواند بر دیگران مدیریت داشته باشد.
با توجه به این نکات، بخوبی آشکار می‌گردد که مدیریت اسلامی از خودسازی به انسانی متعالی بودن سر در می‌آورد و در حقیقت مدیریت اسلامی بخش کوچکی از گزینش انبیاء و پیامبران بوده و در نحوه گزینش و روحیات و صفات پیامبران، ویژگیهای ارتباط و تخلف به مکارم اخلاق هماهنگ با آنان می‌باشد.
با توجه به این نکات بخوبی آشکار می‌گردد که پدران ومادران، اگر علاقه‌مندند که فرزندان برومندی داشته و افراد شایسته‌ای تحویل جامعه دهند، در درجه اول بر اساس مدیریت اسلامی، خودشان باید انسانهایی نمونه و متعالی باشند، اگر مدیریت مدرسه‌ای بخواهداز نظر اخلاق، شاگردان مدرسه را الگو و نمونه‌ بسازد، در درجه اول خود مدیرمدرسه باید انسانی شایسته باشد، قبل از همه مدیریت آن موسسه باید ازهمه شرایط مدیریت اسلامی برخوردار باشد،تا کارمندانش بااقتباس از او ساخته و پرداخته شوند.
ضرورت بحث مدیریت با توجه به نکات ذکر شده کاملاَ مشهود و عیان می‌گردد. روی ایناصل بیشترین سرمایه‌گذاریها باید در بخش مدیریت گذاشته شود. (مدیریت در خانه، مدیریت در مدرسه، مدیریت در اداره، مدیریت در فرهنگ، مدیریت در اقتصاد و اگر همه افراد جامعه با اصول مدیریت اسلامی آشنائی پیدا کرده و سعی کنند در جزء و کل اصول آنرا رعایت نمایند، آن وقت بجای ضایعات و بجای تعطیلی و رکود، پیشرفت و تکامل و دگرگونی و تحول بوجود خواهد آمد.
دور ازانصاف است که در بحث مدیریت اسلامی در دوره، انقلاب اسلامی ایران، از بازگو کردن نقش خاص رهبری سخن به میان نیاورم.
همه می‌دانیم که هر معلولی از علل گوناگونی بوجود می‌آید، بدون تردید انقلاب شکوهمند اسلامی از علل عوامل گوناگونی برخوردار بوده است، ولی آنچه که نمی‌توان آنرا نادیده گرفت نقش رهبری ومدیریت این انقلاب است که توسط رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) استاد بزرگ مدیریت و رهبری در قرن حاضر بود.
این رهبری قبل از انقلاب شروع شد و پس از انقلاب و در برخورد با بحران ودشواریهای انقلاب کماکان استمرار داشته است. حتی در آن موقع که ایشان به بیماری قلبی گرفتار بودند یک لحظه از رهبری و ارشاد غفلت ننموده و همیشه در میان مردم و با مردم بوده و از ساختن و پرداختن آنان درنگ و تاهل بعمل نیامد. هدف این حقیر این نیست که درباره، مقام شامخ رهبر عالیقدر سخنی بگویم چون شناساندن ایشان در بضاعت اینجانب نمی‌گنجد، زیرا انسانهای والا را شناسائی کردن احتیاج به زمان دارد، چنانچه درک پیامبر بزرگوار و شناسائی ایشان احتیاج به گذشت زمان داشته است.
ولی هدف مااین است که چگونه مدیریت می‌تواند یک جامعه را دگرگون و متحول سازد.
ممکن است گفته شود که ملت ایران فداکار و ایثارگر بوده و همه هستی خود را در راه پیشرفت انقلاب فدا کرده است. ناگفته پیداست که این نقش حساس مدیریت و رهبری است که اینچنین عمیق و گسترده، جامعه را متحول ساخته است.
همانگونه که قبلاَ گفتم در این پروژه تحقیقی به معیارهای مدیریت اشاره شده و گفته‌ می‌شود که مدیریت بر اصول معنوی و اخلاقی (ایمان وتعهد) می‌باشد. و چنانچه از روایات و احادیث اسلامی استفاده شده است. روی این اصل یک فرق کلی واساسی بین مدیریت اسلامی و مدیریتهای غربی وجود دارد.
مدیران اسلامی هیچگاه خود را با همه کمالاتی که دارا می‌باشند؛ در معرض انتخاب و کاندیدا برای پست ومقام قرار نمی‌دهند،در حالی که در همه کشورهای شرقی و غربی مدیریت‌ها خود را برای احراز پذیرش مقام مدیریت از دیگران ارزشمندتر می‌دانند. بنابراین مدیر واجد شرایط هرگز خود را بعنوان مدیریت ارشدمعرفی ننموده واز آن می‌گریزد و این تقاضا و درخواست جامعه و احساس مسئولیت‌هاست که او را مجبور می‌نماید زیر بار مسئولیت رفته و مدیریت را پذیرا گردد و در این پذیرش جز رضای پروردگار هدف دیگری را دنبال نکند.

۴-    انگیزه وهدف از تحقیق
بدون تردید پیروزی افتحار آمیز انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی در کشور ایران که عملاض موجب زنده شدن اسلام حقیقی در کشوری اسلامی شده است، ضرورت تحقیقات دامنه‌دار و گسترده‌ای را با بینش اسلامی در تمام زمینه‌های مورد نیاز ایجاب می‌نمود، زیرا به علت سالها و بلکه قرنها حاکمیت اجانب بر این کشور و تسلط فرهنگ آنها بر این مرز و بوم هیچ جائی برای ظهور و رشد مسائل اسلامی باقی نمانده بود.
وابستگی‌های عمیق فرهنگی و آموزشی ما به دین مبین اسلام موجب شده بود که آنچه در این ۴ سال بما آموزش داده شده بیشتر ما را در این راه راهنمایی کند.
و ما بعنوان دانشجویانی در رشته مهندسی سیستم که می خواهیم سهمی در زمینه گسترش فرهنگ اسلامی داشته باشیم با توجه به اهمیت بسیار زیاد دانش مدیریت وشیوه‌های اداره امور اجتماع و وابستگی بسیار این دانش به سیاستها و فرهنگهای استعماری، وظیفه خود دانستیم که در مورد رهبری و مدیریت اسلامی تحقیق نموده و آنرا در معرض آگاهی علاقمندان قرار دهم.

۵-    روش تحقیق
با توجه به اینکه موضوع این تحقیق تحلیلی از معیارهای شایستگی مدیریت و اوصاف مدیر اسلامی است پیداست که بررسیهای کمی به هیچ وجه در آن راه ندارد، بلکه پژوهشی است مبتنی بر مطالعه متون تاریخی و گردآوری مسائل مربوط به رهبری و مدیریت در اسناد اسلامی و تحویل و تنظیم آنها.
بنابراین این پروژه تحقیقاتی در حقیقت یک بررسی تاریخی است که در تهیه آن از شیوه، کتابخانه‌ای استفاده شده است.

۶-    موانع و مشکلات تحقیق
مهمترین مشکلی که در تهیه این پروژه تحقیقاتی برای ما چشمگیر و قابل لمس بود، کمبود کاملاً محسوس مؤاخذ و اسناد، بویژه در رابطه با مسئله مدیریت در اسلام بود. چون در کتابهای و رساله‌های غربی که هرگزاشاره‌ای به این مسئله نشده (البته چنین انتظاری هم نبود) و بزبان فارسی و حتی عربی نیز هیچگونه اثر مستقلی که مدیریت و رهبری رادر اسلام مورد بررسی قرار دهد، بدست نیامد.
گر چه نوشته‌های گوناگون و بخصوص در آثاری که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تالیف رسیده بود مطالبی بطور پراکنده در این زمینه وجود داشت، ولیکن هیچیک از آنها چه از نظر کیفی و چه از جنبه کمی در سطحی نبود که برای تهیه این پروژه تحقیقاتی بتوان از آن‌ها کمک موثری گرفت.
با اینهمه و با وجود همه این مشکلات و موانع بی انصافی است که از بیان یک حقیقت خودداری نمائیم و آن اینکه با عنایت به موضوع تحقیق روشن است که بهترین، مستندترین و قابل اعتمادترین آثاری که می‌تواند و باید مورد استفاده قرار گیرد، قرآن کریم و کتاب پر ارزش نهج‌البلاغه است که خوشبختانه با ترجمه و تفاسیر گوناگون، همواره و در همه شرایط در اختیار بود و به حق که ما نیز در بررسی‌های خویش، بهترین بهره‌برداری را از آنها نموده‌ایم.
 
فصل دوم:

ضرورت شناخت انسان و رهبری از دیدگاه اسلام
۱-    طرح بحث
۲- ضرورت شناخت انسان از دیدگاه اسلام و قرآن
۳- ضرورت رهبری و مدیریت برای انسان
۴- تحلیلی از رهبری و مدیریت در اسلام
 
۱-    طرح بحث:
از آنجا که رهبری و مدیریت دقیقاً در رابطه با انسان مطرح است، بنابراین لازم است ابتدا نیاز انسان را به رهبری و اداره امور زندگی او دریابیم و سپس در مورد کیفیت و چگونگی این رهبری و مدیریت از دیدگاه اسلام تحقیق نمائیم. لذا در این فصل نخست انسان را از دیدگاه مکتب اسلام و قرآن مورد مطالعه قرار داده و کیفیت خلقش را بررسی می‌کنیم و پس از آشنائی با چگونگی آفرینش او به تحلیل دقیقتری از مفهوم رهبری و مدیریت و ضرورت آنها برای انسان می‌پردازم.

۲- ضرورت شناخت انسان از دیدگاه اسلام و قرآن
 انسان مهمترین موضوع مورد بحث همه مکتبها بوده و هست. مکتبهای الهی هدایت یک انسان را محور اصلی رسالت خود قرار داده‌اند و هدف و نقش و تلاش بی‌وقفه خود را در هدایت و راهبری او جستجو کرده‌اند.
در مکتبهای غیر الهی نیز گر چه تغییر و تحولات تاریخ را به عوامل دیگری غیر از انسان نسبت داده‌اند، اما باز انسان به عنوان اصلی ترین موضوع مورد بحث آنها مطرح شده است.
از آنجا که بخش اصلی و مهم مدیریت، مدیریت منابع انسانی است، مهمترین بحث در مدیریت، قطعاً بحث پیرامون انسان خواهد بود.
بزرگترین مسئله‌ایکه امروزه برای انسان مطرح است، شناخت حقیقی خود انسان است، بدین معنی که این موجودی را که آدمیزاده‌اش می‌دانند و انسانش می‌نامند، چگونه موجودیست و دارای چه ابعاد و چه خصوصیاتی است.
ویژگیهائی که این موجود را از دیگر موجودات جدا کرده است و امتیازاتی که او را از سایرین متمایز نموده است، چه چیزهائی هستند؟
این معمائی است که هنوز به صورت مسئله‌ای بسیار مشکل برای عده زیادی از همین انسانها لاینحل باقی مانده است، و تا این مسئله حل نشود و این انسان خودش را نشناسد و گمشده خود را پیدا نکند و خویشتن حقیقی خویش ر باز نیابد، نخواهد توانست بر مشکلات فردی و اجتماعی خود فائق آید.
راستی این انسان چگونه موجودیست؟ این همه ابهام و پیچیدگی، و این همه چندگانگی در این وجود به ظاهر ساده از کجاست؟
برای آنکه پاسخی منطقی برای این سؤالات و راه‌حلی برای این مشکلات بیابیم، باید مطالعه‌ای دقیق و تحقیقی عمیق در چگونگی ساخت و فرم بافت این موجود نا شناخته بنمائیم.
انسان در مکاتب الهی سرگذشت شگفت و جالبی دارد، او می‌تواند مسیری طولانی و پر فراز و نشیب را بپیماید که از بلندای علیین تا پرتگاه سافلین فاصله دارد. انسان هدف آفرینش …

منابع و ماخذ
۱-    قرآن کریم
۲-    نهج‌البلاغه
۳-    اصول کافی، فیض السلام محمد تقی جعفری
۴-    وسائل الشیعه
۵-    اسلام و مقتضیان زمان، شهید مطهری
۶-    مقدمه‌ای بر جهان بینی اسلام،  شهید مطهری
۷-    سیری بر اندیشه‌های اداری، علیرضا بشارت.
۸-    تحلیلی از مدیریت اسلامی، غلامرضا اشرف سمنانی
۹-    سازمان و مدیریت، علیمحمد اقتداری
۱۰-    اصول مدیریت، لئونارد کازمایر، اصغر زمردیان.
۱۱-    مجله دانش مدیریت، دانشکده علوم اداری و مدیریت بازرگانی.
۱۲-    نشریه تحول اداری، سازمان امور اداری و استخدامی.
۱۳-    نگرشی بر مدیریت اسلامی، سید رضا تقوی
۱۴-    غربزدگی، جلال آل احمد.
۱۵-    مجله اقتصاد و مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی.
۱۶-    مدیریت اسلامی، دکتر عسگریان.
۱۷-    مدیریت و فرماندهی در اسلام، آیه ا.. مکارم شیرازی.
۱۸-    مدیریت و رهبری نظامی، دانشگاه افسری امام علی(ع).